Hertensymboliek in de mythologie: het heilige hert in wereldculturen

Hertensymboliek verwijst naar de betekenis en betekenis die is gehecht aan het beeld van het hert in verschillende culturen en geloofssystemen. Herten die in bosgebieden leven, hebben verschillende betekenissen in verschillende beschavingen. Deze omvatten onsterfelijkheid, begeleiding, vruchtbaarheid, vriendelijkheid, verandering en vernieuwing. Door deze uiteenlopende concepten hebben herten een belangrijke plaats ingenomen in zowel de mythologie als de folklore.

Herten in de Noorse mythologie

In de Noorse folklore worden herten vaak geassocieerd met vruchtbaarheid, de levenscyclus, jacht, natuur en bossen. Er zijn echter hertenmythen die zowel positieve als negatieve ondertonen hebben.

Eikþyrnir is een van de meest bekende herten in de Noorse mythologie. Het leeft op het dak van Valhalla, de hal van de gedode krijgers, in Åsgard, met een geit genaamd Heiðrún, wiens uiers mede druipen.1

hertensymboliek, Eikþyrnir en Heiðrún
Eikþyrnir en Heiðrún (17e-eeuws IJslands manuscript)

Volgens oude literaire bronnen voedt Eikþyrnir zich met de bladeren van Yggdrasil, de wereldboom in de Noorse kosmologie. Het water dat uit het gewei druppelt, stroomt in de bron genaamd Hvergelmir en zorgt ervoor dat de rivieren vollopen.

Het gedicht Grímnismál in de poëtische Edda, een belangrijke bron voor de Noorse mythologie, noemt vier herten, Dáinn, Dvalinn, Duneyrr en Duraþrór. Deze herten worden beschreven als dieren die de takken van Yggdrasil eten.2 Sommige onderzoekers suggereren dat deze herten de vier seizoenen symboliseren.

Herten in Griekse en Romeinse mythologieën

In de Griekse mythologie worden herten beschouwd als het symbool van de Griekse godin Artemis, die wordt geassocieerd met de jacht, de natuur en het baren. Om deze reden wordt Artemis in veel kunstwerken afgebeeld met naast haar een hert.

Herten nemen een belangrijke plaats in in de verhalen en mythen over Artemis. Ze worden afgebeeld als dieren die als heilig worden beschouwd en beschermd door Artemis, en vertegenwoordigen het aspect van de godin dat wordt geassocieerd met de jacht en de natuur. Dat is de reden waarom in veel legendes het jagen op herten een zonde is.

Het equivalent van Artemis in de Romeinse mythologie is Diana, en een van haar symbolen is het hert. Bijna alle tempels die ter ere van de godin Diana zijn gebouwd, hebben een gewei aan de muur.

hertensymboliek, diana-standbeeld
Standbeeld van Diana door Jean-Baptiste Tuby (1687)

De hertensymboliek in de Griekse cultuur en de symbolische betekenissen van herten in de Griekse mythologie zijn niet beperkt tot Artemis. Herten worden ook beschouwd als een symbool van wilde natuur, vrijheid, snelheid, sluwheid en kracht. De legendes bevatten veel helden en goden die profiteren van de krachten van herten.

Een van de 12 taken van Heracles, zoon van Zeus en Alcmene, was het vangen van een hert van Artemis, dat sneller kon rennen dan een pijl. Heracles, een goddelijke held, achtervolgde het hert ongeveer een jaar lang, ving het toen, maar vroeg Artemis later om genade en liet het hert los.

Herten in de Keltische mythologie

In de Keltische mythologie is het hert een belangrijke figuur die wordt geassocieerd met verschillende godinnen en goden. Het wordt vaak beschouwd als een symbool van kracht, uithoudingsvermogen en regeneratie. Het symboliseert de verbinding tussen de natuurlijke wereld en de spirituele wereld en de pracht van het dierenrijk.

Het hert is nauw verbonden met Cernunnos, die wordt beschouwd als de heer van dieren en het wild. Cernunnos wordt vaak afgebeeld als een sjamanistische figuur met een gewei op zijn hoofd en omringd door dieren zoals herten, slangen en wolven.

herten symboliek, Cernunnos
Een gehoornde figuur, vaak geïdentificeerd als Cernunnos, op een ketel uit de ijzertijd. (Deens Nationaal Museum)
Foto: Nationalmuseet ©CC BY-SA 3.0

Hoewel er in historische bronnen relatief weinig informatie over Cernunnos te vinden is, is hij een populaire figuur in het moderne neopaganisme. Hij wordt ook geassocieerd met de Gehoornde God in de Wicca-traditie.

In de Keltische mythologie werd het hert beschouwd als een gids tussen de rijken. Men geloofde dat herten mensen konden helpen die een reis naar de andere wereld wilden maken.

Herten in Turkse en Hongaarse mythologieën

In Turkse en Zuid-Siberische mythologieën dateert de hertensymboliek uit de oudheid. Hertentanden zijn opgegraven in sommige graven in de Altai, wat suggereert dat mythen over deze mysterieuze dieren dateren uit de ijzertijd. Na verloop van tijd werd de cultus van het hert echter vervangen door de cultus van de wolf in Turkestan. Vooral tijdens de Göktürk-periode bereikte deze culturele transformatie zijn hoogtepunt.

Börü: De wolfssymboliek in de Turkse mythologie

Het Göktürk-volk was een sterke en oorlogszuchtige samenleving. Deze artistieke en culturele transformatie gaf dus ook aan dat er een sociologische transformatie gaande was. Maar sporen van aan herten gerelateerde overtuigingen zijn nooit verdwenen. Zelfs in de 8e eeuw na Christus was het hert nog steeds een symbool van kracht en behendigheid voor het Göktürk-volk.

Hertensymboliek zou een veel belangrijkere plaats innemen in de proto-Turkse cultuur. De Turkse kunsthistoricus Yaşar Çoruhlu schreef dat het hert in zeer vroege tijden werd beschouwd als een dierlijke voorouder, god of godin.3

De herten werden geassocieerd met vruchtbaarheid en bovennatuurlijke krachten in oude gemeenschappen die op de Euraziatische steppen leefden. Zo was de jacht op herten in sommige gemeenschappen onderworpen aan bepaalde rituelen. In overeenstemming met Tengrist, animistische en sjamanistische overtuigingen moesten natuurgeesten worden gerespecteerd.

Hertenbeeldjes gevonden in oude Turkse graven laten zien dat herten nodig zijn na de dood.4

Hunor en Magor

Hert, een van de meest behendige dieren van het bos, symboliseert de natuur en begeleiding in Hongaarse mythen.

Volgens de legende bereikten twee broers, Hunor en Magor, die in het oosten van het Oeralgebergte woonden, het grondgebied van het huidige Hongarije door een heilig hert te volgen. Hunor wordt beschouwd als de voorouder van de Hunnen en de Magor van de Hongaren.5

Herten in de Finse mythologie

In de Finse mythologie werden herten vaak geassocieerd met bossen en natuur. Daarom worden ze ook geassocieerd met Tapio, een soort bosgod of bosgeest.

In sommige Finse verhalen worden herten afgebeeld als wijze en nobele dieren. Men geloofde dat het gewei van het hert genezende kracht had. Deze hoorns werden door Finse sjamanen gebruikt om de geest van het hert op te roepen en de geest om hulp te vragen.

De hertensymboliek in sjamanistische kleding is een onderzoeksonderwerp op zich.6

Hertentotem en geestdier in het sjamanisme

Hertensymboliek in andere culturen

Hertensymboliek, vaak geassocieerd met de natuur en bovennatuurlijke krachten, is prominent aanwezig in de literatuur, kunstwerken en legendes van vele beschavingen.

In de Slavische mythologie worden herten vaak gezien als symbolen van gratie, snelheid en behendigheid. Ze worden ook geassocieerd met bossen en de natuurlijke wereld en worden beschouwd als de beschermers van wilde dieren. Veles, god van de aarde, bossen en de onderwereld, en Leshy, een soort bosgeest, worden vaak afgebeeld met hertengewei.

In de Indiaanse cultuur worden herten vaak geassocieerd met gratie, schoonheid en zachtheid en worden ze gezien als een symbool van vrede, liefde en harmonie. Veel stammen hebben hun eigen unieke verhalen en verschillende overtuigingen over herten, maar hertensymboliek in het algemeen is een belangrijk onderdeel van de Indiaanse cultuur. Sommige indianen schilderen herten af als krachtige spirituele wezens die mensen kunnen helpen contact te maken met de geestenwereld.

In de Japanse mythologie en het shintoïsme worden herten vaak geassocieerd met goden en geesten. De zonnegodin Amaterasu wordt in de Japanse kunst soms afgebeeld met een hert naast of achter haar. In een legende is de heilige afgezant van Amaterasu een hert genaamd Ame-no-Kaku.7

  1. “Prose Edda”, Snorri Sturluson[]
  2. “Grímnismál”, Poetic Edda, Snorri Sturluson[]
  3. “Türk Mitolojisinin Ana Hatları”, Yaşar ÇORUHLU, Ötüken Neşriyat, ISBN: 9786051559926[]
  4. “Türk Mitolojisinden Anadolu’ya Taşınan Kültür: Geyik Motifi” Mehmet MANDALOĞLU, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6.27 (2013): 382-391[]
  5. “Caucasian Aspects of the Hungarian Nimrod Tradition”, Borbála Anna OBRUSÁNSZKI, 2020[]
  6. Study of the Deer Symbolism in the Shaman’s Clothing and Attributes“, Altantsetseg PUREVDORJ & Uranmandakh MARGAI, 2018[]
  7. Ame-no-Kaku - Amaterasu’s Divine Deer Emissary“, Kikuko HIRAFUJI, Kokugakuin University, February 4, 2020[]