De methoden voor het verwijderen van menselijke resten en de rituelen die tijdens de begrafenis worden toegepast, variëren tussen religies en culturen. Hoewel inhumatie en crematie tegenwoordig de meest gebruikelijke verwijderingsmethoden zijn, hebben mensen sinds het paleolithicum veel verschillende methoden toegepast.
Inhumatie
Inhumatie, een van de meest gebruikelijke verwijderingsmethoden over de hele wereld, is het plaatsen van dode lichamen in de grond. Het wordt meestal bereikt door het lichaam te begraven in een kuil van 1 meter tot 2 meter. Het lichaam kan worden begraven met de kist, in een lijkwade of naakt. In sommige culturen worden de bezittingen van de overledene ook bij de overledene begraven. In het verleden, vooral van het Chalcolithicum tot de IJzertijd, was het gebruikelijk dat dode lichamen werden begraven met kostbaarheden en voorwerpen die na de dood van pas konden komen.
Er bestaat geen consensus onder wetenschappers over wanneer inhumatie voor het eerst werd toegepast. Er wordt echter geschat dat het is ontstaan in het Midden-Paleolithicum.1 Er zijn veel studies die aantonen dat de Neanderthalers de eerste menselijke soort waren die bewust hun doden begroef.2
Begrafenis met doodskist
Als het gaat om inhumatie, is het gebruikelijk om het lichaam te begraven nadat het in een kist is gelegd. In dit geval is de overledene mogelijk in een lijkwade gewikkeld of gekleed in ceremoniële kleding. De vorm, grootte en grondstof van de kist variëren afhankelijk van cultuur, religie, tradities en economische omstandigheden.
Sommigen geven er echter de voorkeur aan om zonder kist te worden begraven, omdat de doodskisten het ontbindingsproces vertragen.
Begraven zonder doodskist
Begraven zonder doodskist is net zo gewoon als begraven met een doodskist. Over het algemeen heeft begraven zonder kist de voorkeur in gevallen waarin het ontbindingsproces snel moet eindigen.
| Begrafenis met lijkwade | Begrafenis zonder lijkwade |
| Het lichaam wordt om religieuze, morele en hygiënische redenen in een lijkwade begraven. | Het lichaam wordt naakt begraven vanwege persoonlijke voorkeur of noodzaak. In sommige landen is het verboden. |
Crematie
Crematie is een methode om menselijke resten te verwijderen door het dode lichaam in brand te steken. In moderne tijden wordt crematie in crematoria meestal in ongeveer 2 of 3 uur voltooid. In sommige landen kan dit proces echter buiten en gedurende een langere periode plaatsvinden.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, verandert het hele lichaam niet in as na crematie. De resterende botfragmenten worden verpulverd met een mechanische maalmachine en aan de geautoriseerde familieleden van de overledene gegeven.
Het is niet duidelijk wanneer de eerste crematie plaatsvond. Maar de bijna 20.000 jaar oude menselijke resten (LM1) die in 1969 in Australië werden ontdekt, zijn een van de vroegst bekende crematies.3 De oudste voorbeelden in Europa dateren uit het Neolithicum.4
Met de verspreiding van het christendom werden crematiepraktijken grotendeels verlaten, maar vanaf het einde van de 19e eeuw begon de vraag naar crematie toe te nemen. Volgens een onderzoek uit 2020 is het crematiepercentage meer dan 70% in Canada, Tsjechië, Denemarken, Duitsland, Hongkong, Japan, Singapore, Zuid-Korea, Zweden, Zwitserland, Thailand en het Verenigd Koninkrijk.5
Excarnatie
Excarnatie is de praktijk waarbij organen uit het lichaam van de overledene worden verwijderd en het vlees van het lijk van de botten wordt gestript voordat het wordt begraven. Het is een van de oudste doodsgebruiken en wordt in sommige gemeenschappen zelfs in de moderne tijd beoefend.
De 160.000 jaar oude menselijke resten (Homo sapiens) gevonden in Ethiopië zijn het oudste archeologische bewijs van excarnatie.6
Excarnatie met messen
Het is de gewoonte om het vlees van de doden te schrapen met een snijgereedschap. Het was een algemeen gebruik in sommige gemeenschappen in de prehistorie. Sommige archeologische vondsten wijzen ook op kannibalisme.
Hemel begrafenis
Het is een excarnatietechniek waarbij lijken op bergtoppen worden achtergelaten. In deze gewoonte wordt het vlees van de doden gegeten door vleesetende vogels en aaseters. Het wordt over het algemeen beoefend in China, Tibet, Mongolië, Bhutan en India.
In het zoroastrisme worden de doden naar structuren gebracht die de Torens van Stilte worden genoemd en buiten gelaten voor vleesetende vogels om te eten.
Begrafenis in bomen
Het is het een tijdje in een boom plaatsen van het lichaam van de overledene. Nadat het vlees van de overledene is ontbonden, worden de resterende botten meestal begraven of naar een andere plaats vervoerd. Het is beoefend door sommige Aboriginal Australiërs, indianen en sjamanistische gemeenschappen.
Ecologische methoden voor het verwijderen van menselijke resten
In de 21e eeuw zijn er nieuwe methoden ontwikkeld om menselijke lijken op te ruimen als gevolg van klimaatverandering, opwarming van de aarde, milieuproblemen en ecologische zorgen.
Promession
Promession is een methode om menselijke resten te verwijderen door middel van vriesdrogen. Het is ontwikkeld door de in 2020 overleden Zweedse biologe Susanne Wiigh-Mäsak.
Bij deze methode wordt het lichaam van de overledene gekristalliseerd met vloeibare stikstof bij -196°C en vervolgens door trillingen uiteengespat in deeltjes. Resten die in de vorm van droog poeder komen, worden met een kist in de grond bijgezet en uiterlijk binnen een jaar omgezet in humus.7
Aquamatie (Watercrematie)
Aquamatie, ook wel alkalische hydrolyse genoemd, is een methode die is ontwikkeld als alternatief voor inhumatie of crematie. Het is gebaseerd op het principe dat het lichaam van de overledene in heet water wordt afgebroken tot chemische componenten.
Eerst wordt het lichaam in een drukvat geplaatst. Vervolgens wordt het drukvat gevuld met water en wordt kaliumhydroxide toegevoegd. Nadat het lichaam ongeveer 4 tot 6 uur in water van 160°C is geweekt, blijven alleen de verweekte botten over. De botten worden tot poeder vermalen en teruggegeven aan de familie van de overledene. De bruine vloeistof bestaande uit chemische componenten wordt op andere manieren afgevoerd.
Terramatie
Het is een methode om onder speciale omstandigheden menselijke resten snel om te zetten in compost door middel van microbiële activiteit. Materialen zoals houtsnippers, stro en luzerne worden gebruikt om de afbraak te versnellen. Lichamen veranderen in slechts één tot twee maanden in compost.
- “Intentional Human Burial: Middle Paleolithic (Last Glaciation) Beginnings“, Yuri SMIRNOV, Journal of World Prehistory, Vol 3, No 2[↩]
- “The Human Past”, Chris SCARRE, Thames & Hudson, ISBN: 9780500290637[↩]
- “Pleistocene human remains from Australia“, J. M. Bowler, Rhys Jones, Harry Allen & A. G. Thorne[↩]
- “The Origins of Cremation in Europe“, Agnieszka GIL-DROZD, Analecta Archaeologica Ressoviensia, Vol 5, 2010[↩]
- “2022 NFDA Cremation & Burial Report“, National Funeral Directors Association, July 2022[↩]
- Clark, J., Beyene, Y., WoldeGabriel, G. et al. “Stratigraphic, chronological and behavioural contexts of Pleistocene Homo sapiens from Middle Awash, Ethiopia” Nature 423, 747-752, 2003[↩]
- “Ecological burial“, Promesa Website[↩]