Byty mitologiczne i postacie z bajek są ważne, ponieważ noszą ślady społecznej podświadomości kultury, do której należą. Społeczeństwa żyjące w podobnych warunkach społeczno-kulturowych często wierzyły w podobne przerażające istoty. Z tego powodu podobne byty pojawiały się w literaturze pod różnymi nazwami w wielu społecznościach, których korzenie sięgają stepów euroazjatyckich. W wyniku interakcji kulturowych przekształciły się one w popularne dziś postacie grozy, takie jak wampiry i wilkołaki.
Aldacı Han i Dzień Duchów
Aldacı Han to nazwa mitologicznej istoty w mitach tureckich i ałtajskich. Uważa się, że został wysłany przez boga podziemi, Erlika Hana. Chociaż w niektórych tekstach sugeruje się, że jest on rodzajem boga śmierci, nie jest to prawdą.
Krótko mówiąc, Aldacı Han to istota, która odpowiada aniołowi śmierci w mitologii tureckiej. Jak można się spodziewać, jest odpowiedzialny za zbieranie dusz tych, których czas śmierci nadszedł.
W kulturze popularnej anioły śmierci są często przedstawiane jako szkielet w szacie z kosą w dłoni. Jednak Aldacı Han jest przedstawiany jako silny i dobrze zbudowany mężczyzna, ubrany na czarno, dosiadający czarnego konia.
W przeszłości przez 40 dni nie można było wynieść rzeczy z domu, do którego wszedł Aldacı Han.1 Ponieważ wierzono, że złe duchy pod dowództwem Aldaci Hana krążą po domu przez 40 dni. Kiedy ten okres się skończył, Üzüt Bayram, znany również jako Dzień Duchów, był obchodzony przez krewnych zmarłego.
Zobacz też: Dzień Duchów i Śmierć w Mitologii Tureckiej
W niektórych regionach dom okadzano gałązkami jałowca, aby odpędzić duchy pod dowództwem Aldacı Hana.2 Nawet dzisiaj jałowiec jest używany w wielu społecznościach do duchowego oczyszczenia.
Alkarısı: Ona Zjada Wątrobę Dzieci
Alkarısı, znany również jako Albis, to imię przypominającej czarownicę złej kobiety ubranej na czerwono w mitologii tureckiej. Jest zwykle przedstawiana jako brzydka, jak inne złe mitologiczne stworzenia, ale czasami mówi się, że jest lubieżna i uwodzicielska, jak sukkub.
Alkarısı zawsze nawiedza kobiety w ciąży, kobiety w okresie dojrzewania lub dzieci.
Zobacz też: Alkarısı: Lilith Mitologii Tureckiej
Głównym źródłem białka Alkarısı jest wątroba. Największą przyjemność sprawia jej spożywanie wątróbek noworodków. Ale czasami może również pobrać wątrobę rodzącej kobiety.
Demirkıynak
Demirkıynak lub Temirkıynak to imię legendarnej złej kobiety. Jest znana jako Demirtırnak w Anatolii i Jeztırnak w Kazachstanie i Kirgistanie. Uważa się, że boi się wody. Mówi się, że jest córką lub siostrą legendarnego giganta o imieniu Tepegöz. Jest przedstawiana jako demoniczna istota żyjąca w lesie. Jej paznokcie są zrobione z żelaza.
Jej imię jest często wymieniane w legendach o Çanakkale i Balıkesir w Anatolii. Zaleca się biec do najbliższego źródła wody, takiego jak jezioro, rzeka lub morze, gdy widać Demirkıynak.
Według urodzonego w Azerbejdżanie filologa Beydili Demirkıynak ma szamanistyczne pochodzenie i jest spokrewniony z córkami Erlika, boga podziemi.3
Erbörü i Lud İtbarak
Erbörü to turecki odpowiednik wilkołaka. Pochodzi od słowa „er” oznaczającego człowieka i „börü” oznaczającego wilka w języku starotureckim.
Innym stworzeniem przypominającym wilkołaki o nazwie Erbörü są mieszkańcy İtbarak. Według legend İtbarak to nazwa ludu z głową psa żyjącego w mrocznych krainach północno-zachodniej Azji. Poza tym regionem jest królestwo dziwnych nieludzkich stworzeń.4
Arçura: Duch Lasu
Arçura to duch lasu w mitologii tureckiej. Jest również znany jako Arçuri, Arçuray i Arsuri.
Arçura jest zwykle przedstawiana jako antropomorficzna postać, której ciało pokryte jest długimi włosami. Pod tym względem przypomina Karakoncolos w folklorze anatolijskim i greckim. Poza tym, że jest pokryty długimi włosami, jego cechy fizyczne różnią się w zależności od regionu. Mówi się, że w niektórych regionach jest wysoki jak drzewa, a w innych tak niski jak trawa. Jej ramiona i włosy sięgają jej do kolan.
Arçura zwykle mieszka w lasach i dolinach. Może zabijać ludzi, których chce skrzywdzić, łaskocząc ich. Jak wiele złych stworzeń, boi się wody.5
Chociaż Arçura jest często określana jako zła, ma również pozytywne cechy w zakresie ochrony dzikiej przyrody i lasów.
Abra i Yutpa
Abra i Yutpa to dwa wielkie podziemne potwory w mitologii tureckiej i ałtajskiej szamanizmie. Przedstawiane są jak węże, smoki i krokodyle.6
Abra i Yutpa są znani jako chciwe potwory, które pożerają wszystko, co widzą. Bez względu na to, co jedzą, nie są zadowoleni. Oboje mieszkają w podziemnym morzu zwanym Pay Tengis, w pobliżu rzeki Toybadım. Strzegą żelaznego czarnego pałacu Erlika Hana.7
Pay Tengis to nazwa wielkiego podziemnego morza w mitologii tureckiej.
Toybadım to nazwa podziemnej rzeki w mitologii tureckiej. Jest zrobiony z ludzkich łez.
Niektórzy szamani Ałtaju mają w swoich ubraniach akcesoria symbolizujące Abrę i Yutpę.
Filolog Celal Beydili powiedział, że Yutpa jest również znana jako Ker Yutpa i Ker Balık. Zgodnie z mitami, wszystkie żywe istoty połknięte przez Yutpę kontynuują swoją egzystencję w mrocznym królestwie wewnątrz Yutpy.8
Azmıç: Duch, Który Zwodzi Ludzi
Azmıç to zły duch, który zwodzi ludzi. Nie ma dokładnych informacji o jego wyglądzie. Zwykle przybiera postać kogoś znajomego. Samotne podróżowanie nie jest zalecane, aby nie dać się zwieść sztuczkom Azmıça.
Wariantem Azmıç w Kirgistanie i Uzbekistanie jest Azıtkı. Azıtkı przybiera postać kogoś znajomego i zabiera ludzi w góry, nad rzekę lub na urwisko i zabija ich.
Hortlak: Żywe Trupy
W tureckiej kulturze ludowej stworzenia przypominające zombie, które, jak się uważa, wychodzą z grobów i straszą ludzi, nazywane są hortlak. W Azerbejdżanie są bardziej znani pod nazwą hortdan.
Hortlak to osoba, która wychodzi z grobowca, zwykle krótko po pochówku, zanim zwłoki zamienią się jeszcze w szkielet. Mówi się, że ci, którzy czynią zło na tym świecie i nie zasługują na pójście do nieba, po pogrzebie mogą zamienić się w hortlaka.
Hortlak może chodzić, biegać i jeździć jak zwykła osoba. Pod tym względem różnią się od zombie. W niektórych regionach uważa się, że piją krew jak wampiry.
Wiara Hortlaka jest szeroko rozpowszechniona w regionach wschodniej Anatolii i Morza Czarnego. W Giresun krążą plotki, że żołnierz, który w czasie wojny stanął po stronie Rosjan, po śmierci zamienia się w hortlaka.
Opkan: Powoduje Epidemie Psychologiczne
Opkan jest wariantem lub podobnym Ubirem, o którym mowa poniżej. Nadchodzi jak wiatr i psuje ludzkie umysły.9
Starożytni Turcy wierzyli, że Opkan wywoła choroby psychiczne i epidemiczne. Niektórzy składali w ofierze owce, aby chronić się przed Opkanem.
Ubır: On Jest Zawsze Głodny
Ubır, znany również jako Obur i Vupar, jest podobny do wampirów w kulturze popularnej. Dawniej wierzono, że zmarła wiedźma lub grzesznik zamienia się w uır w grobie. Dlatego jeśli okaże się, że zmarły zamienił się w ubıra, najlepszym sposobem na jego unieszkodliwienie jest otwarcie jego grobu i wbicie gwoździ w jego trumnę.1
Najważniejszą cechą ubıra jest jego niekończący się głód. Ubir jest zawsze głodny i zawsze szuka czegoś do jedzenia. Mówi się, że wdycha chmury w atmosferze, aby ugasić pragnienie i wywołać suszę. Dlatego ktoś, kto nie może przybrać na wadze pomimo dużej ilości jedzenia, jest porównywany do ubır.
Wiele stworzeń podobnych do ubır można znaleźć w legendach społeczeństw na Stepach Eurazji i Europie Wschodniej.
Ubır jest czasami przedstawiany jako długoogoniasty i latający stwór, a czasami jako wampir żywiący się ludźmi i pijący krew.10 11
Ubır jest lepiej znany jako Obur w okolicach Rize i jest podobny do hortlaka. Mówi się, że brzydził się cebulą i zniknął, gdy wzeszło słońce.12
Yelbegen: Człowiekożerny Gigant
Yelbegen to wielogłowy olbrzym w mitologii tureckiej. Znany jest również jako Yilbigen i Çelbegen.
Yelbegen jest jedną z najstarszych demonicznych stworzeń w tureckim folklorze. Może jeść wszystko, co stanie mu na drodze, w tym Księżyc i Słońce. Kiedyś uważano, że Yelbegen zjada Księżyc podczas zaćmienia Księżyca i zjada Słońce podczas zaćmienia Słońca.
Według niektórych starych baśni tureckich Yelbegen zwykle zjada węże i żaby, ale lubi też ludzkie mięso.
- „Türk Söylence Sözlüğü„, Deniz KARAKURT[↩][↩]
- „Eski Türk Dini Tarihi”, Abdülkadir İNAN, ISBN: 9786056600975[↩]
- “Türk Mifoloji Sözlüyü”, Celal BEYDİLİ, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, 5806615537[↩]
- „Türk Mitolojisi, Cilt II”, Bahaeddin ÖGEL, ISBN: 9789751628497[↩]
- „Arçura/Şüräle: Mythical Spirits Of The Volga-Ural Forests”, Rustem SULTEE, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung. Vol 71, 2018[↩]
- „Türk Mitolojisi, Cilt 1”, Bahaeddin ÖGEL, Türk Tarih Kurumu, ISBN 9789751601155[↩]
- „Материалы по Шаманству у Алтайцев”, А.В. АНОХИН, Рипол Классик, ISBN: 9785458246163[↩]
- „Türk Mifoloji Sözlüyü”, Celal BEYDİLİ, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, 5806615537[↩]
- „Türk Söylence Sözlüğü”, Deniz KARAKURT[↩]
- „Türk Kültüründe Hortlak-Cadı İnanışları”, Mehmet Berk YALTIRIK, Tarih Okulu Dergisi, Aralık 2013[↩]
- „Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin Masallarında İnsan Yeme (Yamyamlık) Motifi”, Gülhan ATNUR[↩]
- „Eski Türk İnançlarının Rize ve Yöresi Halk Kültüründe İzleri”, Yaşar KALAFAT, Rize Sempozyumu, 2006[↩]