"Als je op een dag door de straten van Hongarije loopt en mensen schapenvacht en houten maskers ziet dragen, betekent dit dat de lente nadert."
Met het naderen van de lente houden veel landen in Europa carnavals die de verdrijving symboliseren van de boze geesten die zijn overgebleven van de winter. Een van deze kermissen, waar veel representatieve en surrealistische kostuums opvallen, is de Busójárás!
Wat is de Busójárás?
Busójárás is een Šokci-carnaval dat jaarlijks wordt gehouden in de stad Mohács in Zuid-Hongarije en luidt het einde van de winter in. In Kroatië is het beter bekend als pohod bušara.
Šokci
Een Kroatische / Zuid-Slavische etnische groep die tegenwoordig voornamelijk in Zuid-Hongarije, Oost-Kroatië en Noord-Servië leeft. Religieus gezien is de meerderheid van de Šokci-bevolking katholiek.
Busójárás betekent “Busó-lopen” in het Hongaars. Busó is de naam die wordt gegeven aan gemaskerde mensen gekleed in schapenvacht. Deze mensen proberen de winter weg te jagen met hun enge kostuums en de geluiden die ze maken.
Het winterseizoen wordt gekenmerkt door koude temperaturen en lange nachten. Dit betekent dat de natuur onproductief wordt, de luchtwegen gevoelig worden en veel dieren omkomen door ziekte of honger. Hoewel we deze problemen tegenwoordig minimaliseren met wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen, waren deze problemen in de vroegmoderne tijd en daarvoor van levensbelang voor mensen. Hierdoor wordt het winterseizoen in veel samenlevingen geassocieerd met demonische wezens en boze geesten zoals Bocuk, Kallikantzaros en Karakoncolos.
Daarom houden veel mensen met het naderen van de lente festivals die de heropleving van de natuur en de toename van de vruchtbaarheid symboliseren. Sommige van deze festiviteiten zijn echter gericht op het verdrijven van de boze geesten die met de winter worden geassocieerd. De festiviteiten van Busójárás in Hongarije, Kurentovanje in Slovenië, Rijeka in Kroatië en Kukeri in Bulgarije zijn in dit opzicht vergelijkbaar.
Lentefeesten die beginnen met Imbolc op 1 februari op het noordelijk halfrond (1 augustus op het zuidelijk halfrond) duren meestal tot eind maart.
Wanneer wordt het gevierd?
Busójárás-evenementen, die jaarlijks in februari worden gehouden, duren meestal zes dagen en eindigen de dag voor Aswoensdag.
| Jaar | Evenement data |
|---|---|
| 2020 | 20 februari – 25 februari |
| 2021 | Geannuleerd vanwege de pandemie |
| 2022 | 24 februari – 1 maart |
| 2023 | 16 februari – 21 februari |
| 2024 | 8 februari – 13 februari |
De geschiedenis van de Busó-festiviteiten
De oorsprong van Busójárás, een Šokci-carnaval, is niet duidelijk. Er wordt echter gedacht dat de Busójárás-tradities vanaf het einde van de 17e eeuw met de Šokci-migraties naar het huidige Hongarije zijn verhuisd.
Vroege informatie over het Šokci-volk is samengesteld uit een document uit 1615 van het Ottomaanse rijk. Toen de Ottomanen zich in 1687 terugtrokken uit Mohács, migreerden de Šokci-mensen die in het zuiden woonden naar het noorden en verspreidden zich naar Mohács.
Het eerste document waarin Busójárás-festiviteiten worden genoemd, dateert uit 1783. Hoewel er in dit document enige informatie over kostuums en muziek staat, worden maskers niet genoemd. In 1852 was de Hongaarse arts Miksa Hölbling de eerste die maskers noemde.1
Foto: FORTEPAN / Erdei Katalin ©CC BY-SA 3.0
Volgens een legende was het doel van de maskers om de Ottomaanse soldaten weg te jagen. Deze legende is echter bekritiseerd vanwege het gebrek aan historische basis.
Volgens de legende begonnen sommige inwoners van Mohács zich tijdens de Ottomaanse overheersing van de regio in de bossen te verstoppen. Op een nacht kwamen ze, zoals gepland, het stadscentrum binnen met maskers op en vreselijke geluiden. De Ottomaanse soldaten die hen zagen, dachten dat ze waren aangevallen door demonen en verlieten het gebied.
Festivals en optochten
Was Busójárás vroeger een kleinschalig lokaal carnaval, tegenwoordig komen er deelnemers uit verschillende steden in Hongarije en landen in Europa naar de festiviteiten en optochten.
Busójárás-festiviteiten duren meestal zes dagen. Gedurende deze tijd worden er in de stad veel volksdansen, shows, concerten, tentoonstellingen en beurzen gehouden. Met de parades wordt geprobeerd de boze geesten die zijn overgebleven van de winter te verdrijven met enge kostuums en wat lawaai makende voorwerpen. Op de laatste dag van het carnaval wordt een kist die de winter symboliseert, verbrand met een vreugdevuur.
Foto: Arkinessa (Wikimedia), ©CC BY-SA 4.0
Deze tradities zijn in 2009 toegevoegd aan de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed.2
Busójárás 2024
Busójárás-evenementen, die in 2021 werden geannuleerd vanwege de pandemie, werden in 2022 hervat.
De evenementen van 2024 beginnen op donderdag 8 februari en eindigen op dinsdag 13 februari. Het openingsevenement wordt gehouden op donderdag 8 februari om 09:30 uur door de burgemeester van Mohács, Gábor Pávkovics. Klik hier voor meer gedetailleerde informatie over het programma.
Er wordt verwacht dat er tijdens het carnaval bewolkt weer zal heersen in Mohács en dat de temperaturen zullen variëren tussen 7°C en 16°C.
- “Busójárás az élő rítus”, Zoltán Füredi, Academia.edu, 2002[↩]
- “Busó festivities at Mohács: masked end-of-winter carnival custom“, Intangible Cultural Heritage, UNESCO[↩]