Rzadkie znalezisko w Mörigen w Szwajcarii: archeolodzy odkryli grot strzały z epoki brązu wykonany z żelaza meteorytowego

W Mörigen w Szwajcarii archeolodzy dokonali znaczących odkryć rzucających światło na wykorzystanie meteorytowego żelaza w prehistorycznej Europie. Odkrycia zostały niedawno opublikowane w czasopiśmie Journal of Archaeological Science.¹

Badania przeprowadzone w Szwajcarii ujawniły przekonujące dowody na istnienie meteorytowych artefaktów żelaznych pochodzących z epoki brązu, rzucając tym samym światło na wczesny kontakt człowieka z materiałami pozaziemskimi.

Badanie przedstawia fascynującą narrację starożytnego rzemiosła i handlu, a także ogromne wyzwania, przed którymi stanęli badacze w zakresie identyfikacji i zrozumienia zakopanych meteorytów z starożytności.

Żelazo meteorytowe: cenny zasób w czasach prehistorycznych

W starożytności, przed pojawieniem się epoki żelaza, starożytne społeczeństwa obejmujące Eurazję i północną Afrykę miały dostęp do metalicznego żelaza w postaci rzadkiego żelaza meteorytowego. Wykorzystywanie takich materiałów niebieskich było widoczne w różnych regionach, między innymi w Turcji, Grecji, na Bliskim Wschodzie, w Rosji i Chinach, i istnieje wiele dowodów na ich użycie. Niemniej jednak w Europie Środkowej i Zachodniej odkrywanie meteorytowych artefaktów żelaznych było rzadkością, a tylko dwa znane stanowiska w Polsce wykazały takie znaleziska.

Niedobór meteorytowych artefaktów żelaza w regionach europejskich skłonił do zapytań dotyczących wiedzy i dostępności tych niebieskich materiałów w epoce brązu. Jednak ostatnie odkrycia z nowych badań zmieniają naukowe rozumienie, ponieważ ujawniają, że meteoryty żelazne były rzeczywiście używane i wymieniane w Europie Środkowej już w 800 roku pne, a potencjalnie nawet wcześniej.

Te przełomowe badania koncentrują się na grocie strzały odkrytym na stanowisku z późnej epoki brązu w Mörigen w Szwajcarii, położonym wzdłuż brzegów jeziora Biel. Grot strzały, wykonany z żelaza meteorytowego, ma wyraźny płaski, sztucznie zdeformowany kształt, co wskazuje na obróbkę na zimno lub na gorąco podczas jego produkcji.

Kompleksowa analiza potwierdza meteorytowe pochodzenie grotu, łącząc go z kompleksem meteorytu żelaznego IAB. Obecność ubogiego w nikiel i bogatego w nikiel metalu żelaznego sugeruje warstwową strukturę charakterystyczną dla meteorytów oktaedrytycznych, co potwierdza jego niebiańskie pochodzenie.

Wykorzystanie przez naukowców metod nieniszczących, w tym emisji promieniowania rentgenowskiego indukowanej mionem, spektrometrii gamma i fluorescencji rentgenowskiej, dostarczyło istotnych danych na temat wielkości meteorytu, zawartości niklu i charakterystycznych pierwiastków, pomagając w weryfikacji jego niebieskiego pochodzenia.

Poza nieodłącznymi cechami grotu strzały, badanie ujawniło fascynujące szczegóły dotyczące jego przeszłości. Ślady utleniania i pierwiastków, takich jak arsen i miedź, wskazywały na możliwe zanieczyszczenie podczas obróbki rudy / brązu lub pyłu podczas przechowywania. Ponadto materiał organiczny znaleziony na grocie strzały prawdopodobnie reprezentował pozostałości smoły drzewnej użytej do przymocowania go do strzały, co daje wgląd w starożytne techniki rzemieślnicze.

Pochodzenie meteorytu

Jednym z najbardziej intrygujących aspektów badań było ustalenie możliwego źródła meteorytu, z którego zrodził się grot strzały Mörigen. Poprzez skrupulatny proces eliminacji naukowcy zidentyfikowali trzech potencjalnych kandydatów z kompleksu meteorytów żelaznych IAB:

1. Bohumilitz w Czechach
2. Retuerte de Bullaque w Hiszpanii
3. Kaalijarv w Estonii

Spośród tych trzech najbardziej prawdopodobnym źródłem okazał się Kaalijarv, biorąc pod uwagę jego wpływ na epokę brązu i położenie na zamieszkałym obszarze. Naukowcy uważają, że ten meteoryt mógł uderzyć w Estonię około 1500 roku pne, potencjalnie prowadząc do tego, że jego fragmenty były sprzedawane razem z bursztynem z regionu bałtyckiego.

Żelazo meteorytowe w starożytnych społeczeństwach

W całej zapisanej historii starożytne społeczeństwa wykazywały głęboką fascynację zjawiskami niebieskimi, przypisując kosmosowi mistyczne i symboliczne znaczenie. Wśród niebiańskich materiałów, które zawładnęły ich wyobraźnią, meteorytowe żelazo było rzadkim i tajemniczym zasobem, o którym uważa się, że ma nieziemskie pochodzenie. Rola żelaza meteorytowego w starożytnych społeczeństwach była wielopłaszczyznowa i obejmowała różne aspekty znaczenia kulturowego, technologicznego i duchowego.

Cenione przede wszystkim za wyjątkową rzadkość i postrzegane jako boskie pochodzenie, żelazo meteorytowe zajmowało wyjątkową i szanowaną pozycję w starożytnych społeczeństwach. W przeciwieństwie do żelaza ziemskiego, które zostało uzyskane w wyniku procesów wydobywczych i metalurgicznych, żelazo meteorytowe przybyło na Ziemię w wyniku uderzenia meteorytów, ciał niebieskich, które przecinały niebo. Sama natura przybycia tego materiału z niebios wywoływała poczucie podziwu i podziwu, inspirując mity i legendy, które często łączyły meteoryty z aktami niebiańskich bóstw lub posłańców z zewnątrz.

W dziedzinie starożytnej obróbki metali żelazo meteorytowe stanowiło wyzwanie i szansę. Wytwarzanie przedmiotów z żelaza meteorytowego wymagało specjalistycznej wiedzy i umiejętności ze względu na jego unikalny skład i różne właściwości strukturalne. Starożytni rzemieślnicy musieli dostosować swoje techniki, aby dostosować się do tego niezwykłego materiału, stosując charakterystyczne metody wytapiania i wykuwania meteorytowego żelaza w narzędzia, broń lub ozdobne artefakty. W rezultacie te meteorytowe przedmioty z żelaza stały się wysoko cenionymi symbolami kunsztu i pomysłowości, odzwierciedlając kunszt artystyczny kultur, które je ukształtowały.

Poza rolami użytkowymi i artystycznymi żelazo meteorytowe miało również znaczenie religijne i duchowe. Starożytne systemy wierzeń często włączały ciała niebieskie i zjawiska naturalne do swoich kosmologii, przypisując meteorytom i zawartości żelaza mistyczne właściwości i boskie powiązania. Niebiańskie pochodzenie meteorytowego żelaza wiązało je z niebiosami i kosmicznymi siłami postrzeganymi jako rządzące ludzką egzystencją. W rezultacie meteorytowe przedmioty żelazne były często używane w rytuałach religijnych, chowane razem z cenionymi osobami podczas praktyk pogrzebowych lub używane jako ofiary przebłagania bóstw.

Pozyskiwanie i dystrybucja żelaza meteorytowego zapoczątkowało handel i interakcje kulturowe między starożytnymi cywilizacjami. Uzyskanie tego rzadkiego zasobu wymagało połączeń z odległymi regionami, sprzyjających wymianie nie tylko towarów fizycznych, ale także idei, wierzeń i innowacji technologicznych. Handel żelazem meteorytowym prawdopodobnie przyczynił się do powstania sieci, które ułatwiły dyfuzję kulturową, wpływając na sztukę, metalurgię i praktyki duchowe w różnych społecznościach.

Jednak pomimo jego niezwykłego znaczenia, niedobór meteorytowych artefaktów żelaznych w zapisie archeologicznym stanowił wyzwanie dla pełnego uchwycenia jego wpływu na starożytne społeczeństwa. Jak pokazało odkrycie grotu strzały Mörigen, może być więcej ukrytych artefaktów czekających na odkrycie, oferując dodatkowy wgląd w powszechne użycie i kulturowe znaczenie żelaza meteorytowego. Dogłębne badania archeologiczne i badania interdyscyplinarne są niezbędne do dalszego wyjaśnienia złożoności otaczającej rolę żelaza meteorytowego w kształtowaniu kulturowego, technologicznego i duchowego krajobrazu starożytnych cywilizacji.

1. „An arrowhead made of meteoritic … Mörigen, Switzerland and its possible source„, Beda A. Hofmann et al. Journal of Archaeological Science, Volume 157, September 2023[↩]