
De Turkse mythologie is een systeem dat nauw verbonden is met de elementen van de natuur als een onvermijdelijk gevolg van de nomadische en transhumante levensstijl. In het centrum van dit systeem staat de zon, de bron van het leven.
Wie is Koyash?
Koyash (Oud-Turks: 𐰸𐰆𐰖𐱁), ook bekend onder namen als Koyaş, Kuyaş, Kuyaş Ata, is de personificatie van de zon in de Turkse mythologie. Men gelooft dat hij op de zevende verdieping van de hemel woont.
De schepping van Koyash speelt een cruciale rol in het kosmogonische proces voor de continuïteit van het leven op aarde. In sommige scheppingsmythen wordt gezegd dat Kayra de aarde en alle hemellichamen in het universum schiep met de stralen van de zon. In deze context kan worden gezegd dat Koyash een actieve entiteit was in het begin van de orde en het leven in het kosmische universum.
De ouders van Koyash zijn Kayra en Yertengri. Dit duo vertoont een “transcendentale” eenheid in de mythologische zin. Terwijl Kayra de lucht en de hogere dimensies van het universum vertegenwoordigt, symboliseert Yertengri de wereld en het materiële bestaan. Er wordt gedacht dat Koyash de relatie tussen deze twee polen biedt en de balans in het universum tot stand brengt.
Tot de broers en zussen van Koyash behoren Ay Ata (Vader Maan). Zoals gezegd worden de warmte en het leven die door Koyash worden gesymboliseerd, aangevuld door de kou die door Ay Ata wordt vertegenwoordigd. In de Turkse mythologie wordt de maan geassocieerd met duisternis en kou, terwijl Koyash wordt geïdentificeerd met leven en warmte. Zo kan worden gezegd dat de twee broers een archetypisch evenwicht creëren. Deze kosmologische dualiteit vormt een belangrijk onderdeel van het dualistische begrip in de Turkse mythologie.
Koyash wordt ook geassocieerd met de geesten van planten, dieren en mensen. In de Turkse mythologie wordt aangenomen dat zonnestralen touwen zijn die de geesten van deze wezens verbinden met de hemel. Deze touwen kunnen worden beschouwd als een symbolische uitbreiding van Koyash’s kracht. Het geloof dat zonnestralen kosmische energie dragen, vormt ook de basis van gebeden en rituelen die in het sjamanisme aan Koyash worden uitgevoerd.
De rol van Koyash in de Turkse mythologie
Koyash wordt, zoals hierboven vermeld, beschouwd als de bron van leven en energie in de Turkse mythologie. Nomadische Turkse volkeren hadden veel respect voor Koyash en zagen hem als een kracht die direct de continuïteit van het leven waarborgt.
Koyash’s rollen omvatten het brengen van licht en warmte naar de aarde en het voortzetten van de cyclus van het leven. Hij helpt ook bij het tot stand brengen van spirituele communicatie tussen planten, dieren en mensen. De stralen die hij naar de aarde stuurt, worden beschouwd als een middel om levenskracht over te brengen op pasgeboren baby’s.
Koyash’s invloed is niet beperkt tot het leven alleen. Hij neemt ook een rol aan die vergelijkbaar is met de god van de oorlog. Indien nodig helpt Koyash zijn volk te beschermen tegen vijanden. In deze context kan worden gezegd dat Koyash wordt beschouwd als zowel een creatief als destructief wezen.
Beschrijvingen
Koyash, de personificatie van de zon, wordt meestal afgebeeld met abstracte kwaliteiten, zoals veel goden en godinnen in de Turkse mythologie. In sommige mythologische verhalen wordt hij echter belichaamd als een vurige vogel of een gevleugeld paard. Deze afbeeldingen symboliseren Koyash’s reis door de lucht. De vurige vogel is een van de meest voorkomende symbolen van Koyash in sjamanistische iconografie. Het laat zien dat Koyash een hemels wezen is en energie en licht van de hoogten naar de aarde draagt. Het gevleugelde paard benadrukt zijn snelheid en kracht.
De zon in de Turkse mythologie
In de Turkse mythologie wordt de zon beschouwd als de primaire bron van leven en energie. De zon, vertegenwoordigd door Koyash, kan niet alleen als een fysieke entiteit worden beschouwd, maar ook als een archetype.
In Centraal-Aziatische en Siberische samenlevingen is aanbidding van de zon een directe uiting van respect voor de continuïteit van het leven. Nomadische en transhumante volkeren toonden groot respect voor de cycli van de natuur en de zon, die een belangrijke rol speelde in deze cycli. Bidden tot de zon was niet alleen een fysieke dankbaarheid, maar ook een kosmologische toewijding en spirituele zuivering. In lijn met deze tradities, gevormd door de invloed van animisme en sjamanisme, werden de mannelijke kwaliteiten van de zon vergoddelijkt als Koyash Ata (Vader Koyash) en de vrouwelijke kwaliteiten als Gün Ana (Moeder Zon).
Onder de Turken is het feit dat de deuren van de tenten van de khans naar het oosten gericht waren en de deuren van de huizen naar het oosten opengingen, een andere indicatie van respect voor de zon. De Russische historicus en etnoloog Lev Gumilev stelde op basis van Chinese bronnen ook dat de Hunnenheersers twee keer per dag, ’s ochtends en ’s avonds, tot de zon baden en dat deze traditie later door andere staten in de regio werd voortgezet.
Koyash’s equivalenten in andere mythologieën
Koyash heeft in veel opzichten functies die vergelijkbaar zijn met zonnegoden in wereldmythologieën. Dazhbog in de Slavische mythologie, Helios in de Griekse mythologie en Napkiraly in de Hongaarse mythologie zijn de bekendste equivalenten van Koyash.
Dazhbog, de zonnegod in de Slavische mythologie, wordt beschouwd als de bron van leven en vruchtbaarheid, vergelijkbaar met Koyash. Hij is de god van gerechtigheid en licht. Hij speelt een beschermende rol over mensen. Beide mythologische personages weerspiegelen de toewijding van samenlevingen aan de natuur en de lucht.
Helios, de zonnegod in de Griekse mythologie, heeft veel overeenkomsten met Koyash. Helios rijdt op een gouden strijdwagen en draagt de zon door de lucht. Er kan een parallel worden getrokken tussen Koyash’s gevleugelde paard of vurige vogelafbeeldingen en Helios’ gouden strijdwagen. Beide figuren worden beschouwd als goden die door de lucht reizen en licht brengen in de wereld.
Napkiraly verschijnt daarentegen als een mythologisch figuur vergelijkbaar met Koyash in de Hongaarse mythologie. Napkiraly, als personificatie van de Zon, vertegenwoordigt de kracht van de Zon en de levengevende eigenschappen onder het Hongaarse volk. Net als Koyash was Napkiraly een godheid die door het volk werd vereerd en geheiligd in dagelijkse rituelen.