Stel je voor dat je een bergbeklimmer bent die naar de top van een berg klimt, of een avonturier die gletsjermeren wil fotograferen. Naarmate uw hoogte toeneemt, begint uw hartslag te versnellen. Je bent buiten adem, voelt je duizelig en misselijk. In plaats van te genieten van het unieke uitzicht, overvalt je een gevoel van rusteloosheid…
In eerste instantie lijkt dit allemaal een natuurlijk gevolg van de inspanning die u levert, maar hoogstwaarschijnlijk ervaart u symptomen van hoogteziekte. Je interne systeem dwingt je om te stoppen omdat het zich niet kan aanpassen aan de veranderende druk en onbekende zuurstofniveaus. Dit is het moment om naar je lichaam te luisteren en een pauze te nemen.
Wat zijn ziekten op grote hoogte?
Ziekten op grote hoogte zijn gezondheidsproblemen die men tegenkomt tijdens activiteiten op grote hoogte, zoals bergtochten, alpinisme, snowboarden, parachutespringen en het vliegen met een vleugelpak.
Deze problemen, die verband houden met een lage atmosferische druk en afnemende zuurstofniveaus, ontstaan ​​doordat het lichaam moeite heeft zich aan te passen aan de omstandigheden op grote hoogte. De drie meest voorkomende ziekten op grote hoogte zijn:
Acute bergziekte (AMS)
De meest voorkomende vorm van hoogteziekte is acute bergziekte, ook wel AMS genoemd. Symptomen van acute hoogteziekte beginnen meestal een paar uur na het opstijgen naar grote hoogte. De meest voorkomende symptomen zijn hoofdpijn en misselijkheid.1
Hoofdpijn is meestal het eerste symptoom van acute hoogteziekte. Bij sommige mensen kan deze pijn lijken op migraineaanvallen. Dit soort hoofdpijn wordt vaak beschouwd als onderdeel van het acclimatisatieproces op grote hoogte. Naarmate het lichaam zich aanpast aan de omgeving, heeft de ernst van de hoofdpijn de neiging af te nemen. Bij sommige personen kan hoofdpijn gepaard gaan met misselijkheid. In dit geval is het waarschijnlijk dat er sprake is van verlies van eetlust.
In verband met de afname van het zuurstofniveau kunnen sommige mensen problemen ervaren zoals zwakte, vermoeidheid en slaapstoornissen. Deze problemen hebben echter over het algemeen de neiging hun effect te verliezen naarmate aanpassing wordt bereikt.
Longoedeem op grote hoogte (HAPE)
Deze aandoening treedt op als gevolg van vochtophoping in de luchtzakjes van de longen. Wanneer u snel opstijgt naar een locatie op grote hoogte of wanneer het lichaam er niet in slaagt zich adequaat aan te passen aan grote hoogte, kunnen de bloedstroom en de zuurstofoverdracht worden verstoord. Dit kan leiden tot vochtophoping in de longen. Symptomen zoals kortademigheid, snelle ademhaling, bloed in het sputum en piepende ademhaling behoren tot de tekenen van longoedeem op grote hoogte.2
Hersenoedeem op grote hoogte (HACE)
Gekenmerkt door zwelling van hersenweefsel, is HACE (hersenoedeem op grote hoogte) een aandoening die ontstaat wanneer het lichaam er niet in slaagt zich aan te passen aan atmosferische omstandigheden op grote hoogte, net zoals HAPE (longoedeem op grote hoogte). Het treedt op als gevolg van vochtophoping in hersenweefsel als gevolg van de verwijding van de bloedvaten. De meest voorkomende symptomen van HACE zijn ernstige hoofdpijn, braken, visuele hallucinaties en coördinatiestoornissen.3
Vergeleken met acute hoogteziekte zijn zowel HAPE als HACE zeer ernstige complicaties. Beide vereisen onmiddellijke medische aandacht.
Oorzaken van ziekten op grote hoogte
De belangrijkste oorzaak van hoogteziekte is de afname van de atmosferische druk en het zuurstofniveau op grote hoogte. Op zeeniveau bedraagt ​​de zuurstofdruk in de atmosfeer ongeveer 101325 Pa. Op een hoogte van 3000 meter daalt deze druk echter naar ongeveer 68652 Pa. Het lichaam heeft tijd nodig om zich aan deze druk en het zuurstofniveau aan te passen. Als dit aanpassingsproces niet langzaam genoeg wordt uitgevoerd, kunnen symptomen van acute hoogteziekte zoals hoofdpijn, misselijkheid en zwakte optreden. Acute hoogteziekte is doorgaans mild tot matig van ernst, maar als deze niet met de juiste methoden wordt behandeld, kan deze escaleren tot ernstiger aandoeningen.4
Naast een lage atmosferische druk en onvoldoende zuurstofniveaus kan ook de temperatuur worden gerekend tot de factoren die ziekten op grote hoogte beïnvloeden. Omdat de temperatuur op grote hoogte over het algemeen laag is, wordt het moeilijk om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Deze aandoening kan de luchtwegen aantasten en ervoor zorgen dat astma en soortgelijke aandoeningen van de luchtwegen verergeren.5
| Hoogte | Temperatuur | Luchtdruk | ||
| Meter | Voet | °C | °F | Pa |
| 0 | 0 | 20 | 68 | 101325 |
| 1000 | 3281 | 13,5 | 56,3 | 89798 |
| 2000 | 6562 | 7 | 44,6 | 78933 |
| 3000 | 9843 | 0,5 | 32,9 | 68652 |
| 4000 | 13123 | -6 | 21,2 | 59156 |
| 5000 | 16404 | -12,5 | 9,5 | 50391 |
| 6000 | 19685 | -19 | -2,2 | 42214 |
| 7000 | 22966 | -25,5 | -13,9 | 34943 |
| 8000 | 26247 | -32 | -25,6 | 28269 |
2000 – 3000 meter — In dit hoogtebereik is de atmosferische druk lager dan op zeeniveau. Voor veel mensen zijn er echter geen ernstige symptomen.
3000 – 4000 meter — De hoeveelheid zuurstof en de atmosferische druk nemen aanzienlijk af. Op deze hoogte beginnen de symptomen van acute bergziekte (AMS) te verschijnen. Milde klachten zoals hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid, slaapproblemen en duizeligheid kunnen voorkomen.
4000 – 5000 meter — Het risico op acute bergziekte (AMS) neemt toe. Symptomen van hypoxie (zuurstoftekort) en coördinatieproblemen kunnen voorkomen. Door de lage luchtvochtigheid en de verhoogde ademhaling verliest het lichaam meer vocht. Beschermende kleding is nodig als bescherming tegen koude weersomstandigheden, aangezien het risico op onderkoeling begint.
5000 – 6000 meter — Het risico van zowel hersenoedeem op grote hoogte (HACE) als longoedeem op grote hoogte (HAPE) komt naar voren. Er kunnen ernstige symptomen optreden zoals kortademigheid, bloederig sputum, verwarring en hallucinaties. Het is van cruciaal belang om zo snel mogelijk naar een lagere hoogte af te dalen wanneer de symptomen optreden. Er moeten regelmatig gezondheidscontroles worden uitgevoerd en de gereedheid voor noodinterventie is essentieel.
Boven 6000 meter — Het risico op onderkoeling is extreem hoog. Om de kans op bevriezing te verkleinen is kleding die bestand is tegen extreem koude weersomstandigheden noodzakelijk. Complicaties als gevolg van zuurstofgebrek kunnen leiden tot bewustzijnsverlies, coma en zelfs de dood. Het lichaam kan op deze hoogten geen normale functies behouden. Continue zuurstofondersteuning is van vitaal belang. Wie boven de 6000 meter klimt, moet fysiek en mentaal goed voorbereid zijn en over de juiste uitrusting beschikken.
Vermindering van symptomen en preventie van ziekten
De meest effectieve manier om hoogteziekte te voorkomen en de symptomen te verminderen, is door langzaam en gecontroleerd hoogte te winnen. Daarom slaan professionele bergbeklimmers met regelmatige tussenpozen hun kamp op, zodat hun lichaam zich kan aanpassen aan veranderende atmosferische omstandigheden. De algemene aanbeveling is om elke 300-600 meter een nachtrust te nemen na het bereiken van een hoogte van 2500 meter. Dit hangt echter van veel variabelen af, zoals de leeftijd van de klimmer, het fitnessniveau, de psychologische toestand, de algemene gezondheidstoestand, medicijnen en supplementen en voedingsgewoonten.
Een andere factor die de symptomen verergert, is uitdroging. Onder omstandigheden op grote hoogte verliest het lichaam meer water dan normaal, wat de symptomen van hoogteziekte zoals hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid kan verergeren. Daarom is het erg belangrijk om voldoende vloeistoffen te consumeren tijdens activiteiten op grote hoogte. Vooral het nuttigen van dranken die de elektrolytenbalans in stand houden, helpt de hydratatieniveaus van het lichaam stabiel te houden.
Als de symptomen van acute hoogteziekte (AMS) mild zijn, zijn rust en voldoende vochtinname meestal voldoende. Als de symptomen echter ernstig zijn of verergeren, is onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk.
De meest effectieve behandeling is om zo snel mogelijk naar een lagere hoogte af te dalen. Hierdoor krijgt het lichaam meer zuurstof en worden de symptomen verlicht. Als afdaling niet mogelijk is, kan zuurstofondersteuning worden geboden met behulp van draagbare zuurstoftanks of zuurstofconcentrators.
In ernstige gevallen kunnen actieve ingrediënten zoals acetazolamide of dexamethason effectief zijn bij het verlichten en voorkomen van de symptomen. Acetazolamide helpt het lichaam sneller te acclimatiseren op grote hoogte, terwijl dexamethason ontstekingen vermindert, waardoor het risico op hersen- en longoedeem wordt verlaagd.4
Het gebruik van deze medicijnen wordt niet aanbevolen zonder advies en toezicht van een arts. Actieve ingrediënten zoals acetazolamide en dexamethason kunnen ernstige bijwerkingen hebben. Onbewust gebruik van medicijnen kan de natuurlijke reacties van het lichaam verstoren en ernstiger complicaties veroorzaken. Daarom moeten personen die last hebben van hoogteziekte of soortgelijke gezondheidsproblemen een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg raadplegen voordat ze dergelijke medicijnen gebruiken.
- Maggiorini, M., Bühler, B., Walter, M., & Oelz, O. (1990). Prevalence of acute mountain sickness in the Swiss Alps. British Medical Journal, 301(6756), 853-855[↩]
- Aksel, G., Çorbacıoğlu, Ş.K., & Özen, C. (2019). High-altitude illness: Management approach. Turkish Journal of Emergency Medicine, 19, 121 – 126[↩]
- Hüfner, K., Falla, M., Brugger, H., Gatterer, H., Strapazzon, G., Tomazin, I., … & Fusar-Poli, P. (2023). Isolated high altitude psychosis, delirium at high altitude, and high altitude cerebral edema: are these diagnoses valid?. Frontiers in Psychiatry, 14, 1221047[↩]
- Imray, C., Wright, A.D., Subudhi, A.W., & Roach, R.C. (2010). Acute mountain sickness: pathophysiology, prevention, and treatment. Progress in cardiovascular diseases, 52 6, 467-84[↩][↩]
- Seys, S.F., Daenen, M., Dilissen, E., van Thienen, R., Bullens, D., Hespel, P., & Dupont, L.J. (2013). Effects of high altitude and cold air exposure on airway inflammation in patients with asthma. Thorax, 68, 906 – 913[↩]