Geçtiğimiz günlerde arkeologlar, Slovakya’da ürpertici bir keşif gerçekleştirdi. Ülkenin batısında, Neolitik Çağ’dan kalma pek çok başsız iskelet bulundu.
Slovakya’nın batısındaki erken Neolitik yerleşmelerini araştıran arkeologlar günümüzden yaklaşık 7000 yıl önceye ait bir toplu mezara rastladı. Mezarda ilk belirlemelere göre aşağı yukarı 35 farklı bireye ait iskelet keşfedildi.
Vráble adındaki bir kasaba yakınında keşfedilen iskeletlerin en ürpertici yönü ise neredeyse hiçbirinin başının olmaması. Kafatası olan tek iskelet küçük bir çocuğa ait.
Keşfi gerçekleştiren arkeologlar ve antropologlar, mezardaki iskeletlerin büyük bir bölümünün 18-35 yaş arası gençlerden oluştuğunu düşünüyor. Ancak iskeletlerin kesin yaşları antropolojik analizlerden sonra belirlenecek.
Mezardaki iskeletlerin düzensiz bir pozisyonda bulunması, cesetlerin gelişigüzel bir şekilde hendeğe atılarak gömüldüğünü gösteriyor.
Almanya’daki Kiel Üniversitesi ve Slovak Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından yürütülen kazı çalışmalarında daha önce de benzer iskeletler bulunmuştu.1
Üç Komşu Yerleşim Yeri
İskeletlerin keşfedildiği toplu mezarın yanında üç komşu yerleşme bulunuyor. O dönem için (Lineer Çömlekçilik Kültürü, MÖ 5250-4950) oldukça büyük sayılabilecek bu üç yerleşmeden biri hendekle çevrili.
Hendek içinde iskeletlerin keşfedilmesi, akla pek çok olasılık getiriyor. Profesör Martin Furholt için bu, her ayrıntının detaylıca değerlendirilmesi gereken bir soruşturma gibi.
Protohistorik arkeoloji ve sosyal arkeoloji profesörü Martin Furholt, bu hendeğin suçlular gibi toplum tarafından dışlanan kimselerin gömüldüğü bir yer olabileceğini söylüyor. İskeletlerin kafataslarının olmaması, bu hipotezi destekliyor. Ancak Furholt, hendeğe gömülmüş bu cesetlerin, tanrılara ya da doğaya bir mesaj olabileceğine de dikkat çekiyor.
Profesör Martin Furholt konuyla ilgili olarak ULUKAYIN’a şunları söyledi:
“Bu kafaların ölüm anında mı yoksa ölümden sonra mı çıkarıldığını henüz tam olarak bilmiyoruz. Muntazam bir şekilde en üstteki omurlar hep eksik, ancak şu ana kadar herhangi bir kesik izi bulamadık. Bu nedenle daha spesifik yorumlamaları bekliyoruz.” (06.10.2022)
Kiel Üniversitesi Klinik Moleküler Biyoloji Enstitüsünden Dr. Katharina Fuchs ise aynı konuşmada şunları söyledi:
“Kafaların ne zaman ve nasıl çıkarıldığına yönelik olası senaryoları araştırmak için kemiklerin daha fazla ve daha ayrıntılı araştırılmaları gerekli. Örneğin, bazılarının ilk servikal omurları hâlen mevcut ve henüz kesik izlerinden emin değiliz. Bu nedenle “kafa kesme” şu an için kullanabileceğimiz kesin bir tabir değil. Ölülerin tam yaş profilinden de emin değiliz.”
Dr. Katharina Fuchs, cezbedici “dramatik” açıklamalardan uzak durulması gerektiğinin altını çizdi ve devam etti:
“Kesin şudur ki meslektaşım Martin Furholt’un da bahsettiği gibi kafataslarının bu topluluk için çok özel bir anlamı varmış gibi (büyü, ritüel, kişisel…) görünüyor. Ve bu, bireylerin sayısına ek olarak, buluntuları Lineer Keramik Kültürü açısından olağanüstü ender kılmaktadır.” (06.10.2022)
Mezardaki buluntular arasında yalnızca küçük bir çocuğunun başı kayıp değil. Mezardakiler suç işlemiş erişkin bireyler olabilir miydi? Slovak Bilimler Akademisi – Arkeoloji Enstitüsünden osteoarkeolog Zuzana Hukeľová bu soruyu şöyle yanıtladı:
“Bunun yanıtını bilmiyoruz. Soruyu yanıtlamak için, yetişkin bireylerin neden çukura yerleştirildiğini anlamamız gerekir. Çocuk, çukura herhangi bir neden olmaksızın eklenmiş olabilir. Cemiyetin geçerli bir üyesini temsil etmediği için (çünkü henüz çok genç) yani kafatası onlar kadar “değerli” bir ganimet olmadığı için oraya defnedilmiş olabilir.
Neolitik‘te kimin “suçlu” olduğunu (ve hangi eylemlerin suç olarak kabul edildiğini) söylemek imkansız değilse de çok zor. Hendeğe gömülen başsız insanlar, yerleşim yerinde yaşayanlar olabileceği gibi diğer iki yerleşim yerinden gelenler ya da tamamen yabancılar olabilir. Sahada, belirgin bir şiddet izine rastlamadık. Ancak bu, bu kişilerin şiddet sonucu ölmediği anlamına gelmez, çünkü şiddet nedenli bazı ölümler kemiklerde iz bırakmaz (örneğin suda boğulma, karından bıçaklanma, boğazlanma, zehirlenme…). Dolayısıyla ayrıntılı bir analiz yapmadan Vráble’da gömülü olan insanların ölüm nedenlerinin neler olduğunu söylemek zor. Mümkün olan yüzlerce senaryo var ve en olası olanı bulmak için çok dikkatli olmamız gerekiyor.” (11.10.2022)
Vráble yakınlarında daha önceden keşfedilen insan kalıntıları arasında da pek çok başsız iskelet vardı.2
- “Das Rätsel der kopflosen Skelette“, Christian-Albrechts-Universität zu Kiel, 04.04.2022[↩]
- “The Burials and Human Remains from the LBK and Želiezovce Settlement Site of Vráble“, Archaeology In The Žitava Valley I, Nils Müller-Scheeßel & Zuzana Hukeľová, Sidestone Press, 2020[↩]