W następstwie głębokiego przewrotu wywołanego przez II wojnę światową Włochy znalazły się w krytycznym momencie, a ich struktura społeczna uległa głębokiemu pęknięciu. Z tego przejmującego kontekstu wyłonił się przełomowy ruch artystyczny, który nieodwracalnie zmienił trajektorię kinowej ekspresji: włoski neorealizm. Zakorzeniony w głębokiej aspiracji do autentycznego przedstawiania niezapośredniczonych zawiłości codziennej egzystencji, włoski neorealizm zawierał w sobie etos narodu w ferworze pogodzenia swojego dziedzictwa historycznego, jednocześnie żarliwie wytyczając trajektorię ku bardziej optymistycznej przyszłości.
Kontekst historyczny
Włoski neorealizm pojawił się w następstwie II wojny światowej i upadku reżimu Benito Mussoliniego, który pogrążył włoski przemysł filmowy w chaosie. Ten ruch filmowy zasygnalizował głęboką zmianę kulturową i społeczną we Włoszech. Filmy neorealistyczne oderwały się od wymyślonych narracji i zamiast tego oferowały autentyczne, współczesne historie, często kręcone w plenerze ze względu na rozległe zniszczenia poniesione przez studia filmowe Cinecittà podczas wojny.
Fundamenty neorealizmu położyła grupa krytyków filmowych związanych z magazynem Cinema, w skład której wchodziły takie wybitne postaci jak Luchino Visconti, Gianni Puccini, Cesare Zavattini, Giuseppe De Santis i Pietro Ingrao.
Wielu filmowców, którzy później stali się wybitni w neorealizmie, doskonaliło swoje umiejętności dzięki filmom Calligrafismo na początku lat czterdziestych, mimo że ruch ten wyraźnie różnił się od neorealizmu. Elementy stylu były również widoczne w twórczości Alessandro Blasettiego i dokumentalnych filmach Francesco De Robertisa. Ważnymi prekursorami neorealizmu byli „Toni” Jeana Renoira (1935) i „1860” Alessandro Blasettiego (1934). Zarówno Luchino Visconti, jak i Michelangelo Antonioni ściśle współpracowali z Renoirem.
Przełom nastąpił wiosną 1945 r., po egzekucji Mussoliniego i wyzwoleniu Włoch spod okupacji niemieckiej. Ta epoka, nazywana „włoską wiosną”, zapoczątkowała zwrot w kierunku bardziej realistycznego kręcenia filmów. Włoskie kino porzuciło ekstrawaganckie zestawy studyjne, wybierając zamiast tego autentyczne lokalizacje zarówno w wiejskich, jak i miejskich sceneriach.
Pierwszy prawdziwie neorealistyczny film, powszechnie uważany za „Ossessione” Luchino Viscontiego, miał swoją premierę w 1943 roku podczas okupacji. Ruch zyskał międzynarodowe uznanie w 1946 roku dzięki filmowi Roberto Rosselliniego „Roma Città Aperta”, który zdobył główną nagrodę na Festiwalu Filmowym w Cannes, oznaczając odrodzenie włoskiej kinematografii po wojnie.
Jednak na początku lat pięćdziesiątych włoski neorealizm przeżywał upadek. Partie liberalne i socjalistyczne walczyły o przekazanie swoich przesłań, a ponure przedstawienie biedy i rozpaczy w kinie neorealistycznym zderzyło się z narodem poszukującym postępu i zmian. Gdy gospodarka Włoch zaczęła się poprawiać, motywy neorealizmu straciły na znaczeniu, a optymizm powszechny w amerykańskich filmach zyskał większe uznanie. Panujące w powojennym rządzie włoskim nastroje były nieprzychylne neorealizmowi, a uwaga Giulio Andreottiego podkreślała tę perspektywę.
Odchodząc od problemów społecznych włoskiego neorealizmu, prace Federico Felliniego, takie jak „La Strada” (1954) i „Il Bidone” (1955), oznaczały zwrot w kierunku indywidualnej eksploracji. Kolejne filmy włoskie z lat 60. koncentrowały się na kondycji człowieka, zagłębiając się w osobiste potrzeby, wyobcowanie i walkę o komunikację. Ewolucja ta została odzwierciedlona w filmach Michelangelo Antonioniego, takich jak „Deserto Rosso” (1964) i „Powiększenie” (1966), które zinternalizowały istotę neorealizmu w powojennym klimacie gospodarczym i politycznym Włoch.
W miarę upływu lat pięćdziesiątych nowi artyści, w tym Bruno Caruso z Sycylii, niosąc neorealistyczną pochodnię, ukazując surowe realia miejsc takich jak magazyny Palermo, stocznie i oddziały psychiatryczne.
Charakterystyka neorealizmu włoskiego
Włoski neorealizm charakteryzuje się zestawem charakterystycznych atrybutów artystycznych i tematycznych, które łącznie reprezentują odejście od konwencjonalnych paradygmatów filmowych:
Wiarygodność i prawdziwość: Cechą charakterystyczną włoskiego neorealizmu jest niezłomne przywiązanie do autentyczności i realizmu. Filmowcy w ramach tego ruchu wystrzegali się sztuczności scenografii studyjnej i wykorzystywali rzeczywiste lokalizacje, często zatrudniając nieprofesjonalnych aktorów, aby nasycić swoje narracje zwiększonym poczuciem autentyczności.
Zwyczajni ludzie: Filmy neorealistyczne niezmiennie skłaniały się ku narracjom, które podkreślały codzienne zmagania zwykłych jednostek, często wywodzących się z klasy robotniczej lub zubożałych warstw społeczeństwa. To upodobanie do narracji o zwyczajności zrodziło relatywność i rezonans emocjonalny wśród odbiorców.
Minimalizm: Kinowa estetyka ruchu charakteryzowała się minimalizmem, wykorzystując podstawowe dekoracje i pozbawione ozdób rekwizyty, aby przywołać surową i nielakierowaną jakość wizualną. Ta filozofia projektowania doprowadziła do wizualnej autentyczności, którą ruch starał się przekazać.
Komentarz społeczno-polityczny: Kwintesencja włoskiego neorealizmu tkwi w jego dostrzegalnym programie społecznym i politycznym. Filmy te funkcjonowały jako przenikliwa krytyka dominujących problemów społecznych, takich jak ubóstwo, bezrobocie i różnice klasowe, służąc jako narzędzia do introspekcji i świadomości społecznej.
Technika filmowa: W ramach ruchu opracowano odrębny leksykon filmowy. Pionierscy reżyserzy, tacy jak Roberto Rossellini i Vittorio De Sica, wykorzystali przedłużające się ujęcia i zdjęcia z głębokim skupieniem, aby stworzyć wciągające wrażenia kinowe, które przeniosły widzów w środowisko bohaterów.
Improwizacja i spontaniczność: Neorealistyczni filmowcy często pozwalali na improwizację wśród nieprofesjonalnej obsady, wykorzystując nieoczekiwane i nieskryptowane elementy, aby wzmocnić autentyczność interakcji między postaciami i reakcji emocjonalnych.
Kinematografia naturalistyczna: Ruch obejmował utylitarne zalety naturalnego oświetlenia i technik fotografowania z ręki. Rezygnując z wymyślnych ustawień oświetlenia i przyjmując pracę z kamerą ręczną, filmowcy uchwycili subtelności emocji i otoczenia w niezapośredniczony sposób.
Narracje skoncentrowane na dziecku: Postać dziecka zyskała na znaczeniu w wielu neorealistycznych narracjach, podkreślając tematy wrażliwości, niewinności i odporności w kontekście surowych okoliczności.
Estetyczne odrzucenie: Centralnym elementem etosu włoskiego neorealizmu było celowe odejście od wystawnych spektakli propagowanych przez Hollywood. Celowe odrzucenie eskapistycznego glamour przez ruch podkreśliło jego zaangażowanie w prezentowanie nieupiększonego obrazu egzystencji.
Najlepsze filmy włoskiego neorealizmu
| Ossessione (1943) Luchino Visconti | Kryminalny Melodramat |
| I bambini ci guardano (1944) Vittorio De Sica | Melodramat |
| Roma città aperta (1945) Roberto Rossellini | Wojna Dramat |
| Sciuscià (1946) Vittorio De Sica | Dramat |
| Il sole sorge ancora (1946) Aldo Vergano | Wojna Dramat |
| Paisà (1946) Roberto Rossellini | Wojna Dramat |
| Tombolo, paradiso nero (1947) Giorgio Ferroni | Dramat |
| Caccia tragica (1947) Giuseppe De Santis | Akcja Melodramat |
| Germanya anno zero (1948) Roberto Rossellini | Dramat |
| Fuga in Francia (1948) Mario Soldati | Dramat Sensacyjny |
| La terra trema (1948) Luchino Visconti | Dramat |
| Ladri di biciclette (1948) Vittorio De Sica | Dramat Kryminalny |
| In nome della legge (1949) Pietro Germi | Dramat Kryminalny |
| Riso amaro (1949) Giuseppe De Santis | Kryminalny Dramat |
| Stromboli, terra di Dio (1950) Roberto Rossellini | Dramat |
| Non c’è pace tra gli ulivi (1950) Giuseppe De Santis | Melodramat |
| Miracolo a Milano (1951) Vittorio De Sica | Komedia Fantazja |
| Bellissima (1951) Luchino Visconti | Dramat |
| Umberto D. (1952) Vittorio De Sica | Dramat |
| Roma, ore 11 (1952) Giuseppe De Santis | Dramat |
| La strada (1954) Federico Fellini | Dramat |
| Il ferroviere (1956) Pietro Germi | Melodramat |
| Banditi a Orgosolo (1961) Vittorio De Seta | Dramat Kryminalny |
| Il demonio (1963) Brunello Rondi | Dramat Horror |
- Wikipedia contributors. (2023, July 22). Italian neorealism. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 21:58, August 12, 2023
