Krampus Gecesi, genellikle Orta Avrupa ülkelerinde kutlanan geleneksel bir folklorik etkinliktir. Adını, Orta Avrupa ve Doğu Alp folklorunda önemli bir yer tutan şeytani yaratık Krampus‘tan almıştır.
Krampus Kimdir?
Mitolojik anlatılara ve halk hikayelerine göre Krampus; boynuzlu, kıllı ve cadı benzeri bir görünüme sahip olan şeytani bir yaratığın adıdır. Noel Baba’nın karşıtı olarak bilinir ve kötü çocukları cezalandırmakla görevli olduğuna inanılır.
Krampus figürü, özellikle Avusturya, Almanya, İsviçre, Macaristan ve Slovenya gibi Orta Avrupa ülkelerinde popülerdir, ancak Bosna-Hersek, Hırvatistan, Çekya, İtalya ve Romanya’da da bilinir.
Krampus tipik olarak 5 Aralık gecesi, St. Nicholas Günü öncesinde ortaya çıkar ve çocuklara hediye dağıtan iyi kalpli Noel Baba’nın yanında yer alır. Ancak, Krampus’un görevi kötü davranan çocukları korkutmaktır. Bu nedenle kötü çocuklara hediye yerine kömür verir ya da onları bir çubukla cezalandırır. İyi çocuklara ise yaklaşmaz.
Fotoğraf: Anita Martinz (Wikimedia) ©CC BY 2.0 DEED
Mitolojik Kökler
Bir çok antropolog ve halkbilimciye göre Krampus’un kökeni, Orta Çağ Avrupa’sının Hristiyanlık öncesi dönemlerine dek uzanmaktadır.1 2
Hristiyanlık, sekizinci yüzyıldan itibaren Orta Avrupa’ya yayılmış, çeşitli pagan inançlar, gelenekler ve görenekler de Hristiyanlıkla birleşerek varlığını sürdürmüştür. İşte günümüz popüler kültüründeki Krampus figürünün de bu karmaşık kültürel bağlamın bir ürünü olduğu düşünülmektedir.
Krampus’un, mitolojik olarak, pagan ritüeller ve cadı avlarıyla ilgili olduğuna inanılır. Orta Çağ Avrupa’sında, özellikle Alpler bölgesinde, insanlar kış mevsimini kutlamak ve kışla ilişkilendirilen kötücül yaratıklardan korunmak amacıyla çeşitli ritüeller gerçekleştirirdi. Bu ritüellerde, doğaüstü varlıkların insanlara musallat olma korkusu büyük bir rol oynardı. Krampus’un boynuzlu, kıllı ve ürkütücü görüntüsünün bu dönemdeki doğaüstü korkuları temsil ettiğini söylemek yanlış olmaz.
Ek olarak, Krampus’un bazı kültürlerdeki cadı benzeri görünümü, Orta Çağ’daki cadı avlarıyla da bağlantılı olabilir. Cadı avları sırasında insanlar, cadı olarak suçlanan kişilere karşı korku ve dehşetle yaklaşırdı. Dolayısıyla kötücül ve şeytani dış görünüm, cadı avlarındaki korku unsurlarını da yansıtmış olabilir.
Krampus’un Tarihsel Bağlamda İncelenmesi
Krampus’un tarihsel kökeni ve evrimi, geniş bir kültürel bağlam içinde değerlendirilmelidir. Orta Çağ, Avrupa’da büyük sosyal ve kültürel değişimlere sahne olan bir dönemdi. Bu dönemde yaşanan olaylar, Krampus figürünün ortaya çıkmasını şekillendirmiş ve bu korkutucu varlığın evrimine katkıda bulunmuştur.
Orta Çağ’da, kış mevsiminin gelmesiyle birlikte insanlar, doğaüstü güçlere ve kışın getirdiği zorluklara karşı korunma arayışına girmişlerdir. Avrupa’da insanlar, doğaüstü varlıklara karşı büyük bir korku taşıyor ve bu varlıkları kış festivallerinde onurlandırarak ya da korkutarak sakinleştirmeye çalışıyordu.
Kış festivalleri ve ritüelleri, insanların bu zorlu dönemde bir araya gelerek güçlerini artırmalarını ve korkularıyla yüzleşmelerini sağlamıştır. Bu bağlamda, Krampus’un ortaya çıkışı, doğaüstü korkuları temsil eden bir figür olarak anlam kazanmış olabilir.
Krampus figürünün evrimi, Hristiyanlığın Avrupa’ya yayılması ve pagan geleneklerin bu yeni dinle birleşmesiyle de yakından ilişkilidir. Orta Çağ’da, Hristiyan kilisesi, mevcut pagan ritüellerini Hristiyan inançlarıyla entegre etmeye çalışarak, yerel halkı yeni dine çekmeye çalışmıştır. Bu süreçte Krampus, Hristiyanlıkla örtüşen bir şekilde varlığını sürdürmüş ve görevi, Noel öncesi kötü davranan çocukları cezalandırmak olarak tanımlanmıştır.
Orta Çağ’da yaşanan bu kültürel değişimler, Krampus’un popülerleşmesine ve mitolojik kimliğinin şekillenmesine katkıda bulunmuştur. Kış festivallerindeki ritüeller, zaman içinde farklı kültürlerde çeşitlilik gösterse de Krampus’un temel rolü genellikle kötü davrananları cezalandırmak ve topluluğu bir araya getirmek olarak korunmuştur.
19. yüzyılın sonlarına doğru Krampus’la ilişkili gelenekler birçok yerde unutulmuştu. Ancak, 20. Yüzyıl ortalarında, özellikle Almanya ve Avusturya’da, bu gelenekler yeniden canlandı. Günümüzde kutlamalar özellikle bu ülkelerde oldukça popülerdir.
Krampus Gecesi
Krampus Gecesi, tarihsel bağlama uygun olarak, genellikle 5 Aralık’ta kutlanmaktadır. Kutlamalar akşam saatlerinde başlar ve geç saatlere dek devam eder. Bu zaman dilimi, Krampus’un çocukları korkutmak için ortaya çıktığı zamanı simgeler. Kent merkezleri ve kasabalar, bu gece için özel olarak hazırlanan etkinlikler ve gösterilerle dolup taşar.
Krampus Gecesi kutlamalarında insanlar genellikle kostümler giyer ve maskeler takar. Bu kostümler, Krampus’un klasik tasvirini yansıtabilmek için boynuzlu, kıllı ve ürkütücü bir görünüme sahip şekilde imal edilir. Maskeler genellikle el yapımı olup zanaatkarın yeteneğini yansıtmaktadır.
Krampus Gecesi etkinliklerinin odağında, genellikle cadde yürüyüşleri ve sokak gösterileri yer alır. Krampus kostümleri giyen insanlar, kalabalığın içinde dolaşarak çocuklara şakalar yapar, seyircilere korku ve heyecan dolu anlar yaşatırlar.
Ek olarak ateş şovları, dans gösterileri ve müzik performansları gibi etkinlikler de düzenlenir. Bu etkinlikler, katılımcılara eğlence ve sosyal etkileşim sunmanın ötesinde, aynı zamanda toplumsal konularda farkındalık yaratma amacı da taşıyabilir. Nitekim sokak gösterileri, sanat, kültür veya sosyal adalet konularında bir mesaj iletmek için özgün bir platform sağlar ve geniş bir izleyici kitlesiyle etkileşim imkanı sunar.
Krampus Gecesi kutlamaları, bölgesel farklılıklar gösterebilir. Örneğin, bazı bölgelerde bu kutlamalar daha geleneksel ve yerel unsurlar içerebilirken, büyük kentlerde daha gösterişli etkinlikler düzenlenebilir.
Etkinlikler sırasında sıklıkla özel yemekler ve içecekler de servis edilir. Zencefilli kurabiyeler, tarçınlı kekler, yöresel peynir ve sosis türleri, sıcak şaraplar ve çeşitli likörler katılımcılara geleneksel tatları deneme fırsatı sunar.
Krampus’un Popüler Kültürdeki Yeri
Krampus, son yıllarda popüler kültürde önemli bir yer tutmuş ve birçok medya platformunda kendine geniş bir yer bulmuştur. Bu korkunç figür; sinema, televizyon, edebiyat, müzik ve diğer sanat formlarında sıklıkla kullanılmıştır. Özellikle de metal müzikte…
Metal müzik, genellikle başkaldırı, tematik zenginlik, karanlık atmosferler ve mitolojik unsurlarla bilinen bir müzik türüdür. Krampus teması da metal müziğin sıkça kullanılan ilgi çekici unsurlarından biridir. Bilhassa death metal, black metal ve folk metal gibi alt türlerde Krampus teması, müzisyenlere ve gruplara, kendi müzikal yaratıcılıklarını ifade etmek için zengin bir materyal sunar. Encyclopaedia Metallum verilerine göre Krampus, Krampüs ve Krampus Parade adlarında üç ayrı grup bulunmaktadır.3
2015 yılında çıkan ve başrollerinde Adam Scott, Toni Collette ve David Koechner’ın yer aldığı “Krampus” adlı bir korku-komedi filmi, Krampus’un geniş kitlelere tanıtılmasında önemli bir rol oynamıştır. Bu filmde, Krampus’un Noel Baba’nın kötü ikizi olarak tasvir edilmesi, klasik korku öğelerini kullanan fantastik bir komedi filminin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Film, Krampus’un geleneksel mitolojisinin yanı sıra, modern pop kültür yorumlarına da yer vererek bu efsanevi yaratığı günümüz izleyicileriyle buluşturmuştur.
Ayrıca, Krampus’un çeşitli televizyon dizilerinde ve çizgi romanlarda da yer alması, bu korkunç figürün popüler kültürdeki varlığını güçlendirmiştir. Çeşitli yazarlar ve sanatçılar, kendi yaratıcı yorumlarını ortaya koyarak Krampus’un mitolojisini yeniden şekillendirmişlerdir. Bu, Krampus’un sadece geleneksel bir figür olmanın ötesine geçerek, sürekli evrilen bir karakter haline gelmesine katkı sağlamıştır.
- “Südtirol in Geschichte und Gegenwart”, Michael FORCHER & Hans Karl PETERLINI, Haymon Verlag, 2010, ISBN: 9783852186368[↩]
- “The man behind the Krampus mask”, Anna MUCKERMAN, BBC, 2018, December 8[↩]
- Encyclopaedia Metallum – The Metal Archives, November 13, 2023[↩]