Nature’da yayınlanan yeni bir makaleye göre Doğu Avrupa’daki ilk insan yerleşimleri yaklaşık 1,4 milyon yıl önce ortaya çıkmış.1
Çek Bilimler Akademisi’ne bağlı iki saygın bilimsel kuruluş olan Nükleer Fizik Enstitüsü ve Arkeoloji Enstitüsü tarafından ortaklaşa yürütülen yeni bir araştırma, Doğu Avrupa’daki ilk insan yerleşimlerinin yaklaşık 1,4 milyon yıl önce ortaya çıktığını öne sürüyor. Ukrayna’nın batısında yer alan Zakarpattia Oblastı’ndaki Korolevo kasabası yakınlarında bulunan taş aletlerin analizine dayanan bu iddia, Homo cinsinin Doğu Avrupa’daki ilk izlerini daha önce bilinenden yaklaşık 200.000 yıl daha önceye yerleştiriyor.
Her ne kadar bölgede herhangi bir biyolojik kalıntı bulunamasa da araştırmacılar, incelenen taş aletlerin, arkaik insan türü Homo erectus tarafından yapıldığını düşünüyorlar.
Bilim insanları, aletlerin yaşını belirlemek için kozmojenik nüklitlerden yararlanarak yeni bir tarihleme yöntemi uyguladılar. Bu yöntem, objelerin üzerinde biriken kozmik radyasyonun izlerini ölçerek onların yüzeyde ne kadar süre kaldığını belirlemeye olanak tanımaktadır.
İncelemeler sonucu elde edilen sonuçlar, Korolevo yakınlarında bulunan aletlerin Alt Paleolitik dönemin ortalarına, yani yaklaşık 1,4 milyon yıl öncesine ait olduğunu gösterdi. 2022 sonlarında İspanya’daki Atapuerca arkeolojik sit alanında bulunan Homo erectus çene kemiği (maksilla) de 1,4 milyon yıl öncesine tarihlenmişti.2
Araştırma ekibinin lideri Roman Garba, Homo erectus‘un yaklaşık iki milyon yıl önce Afrika’dan çıkarak Orta Doğu, Doğu Asya ve Avrupa’ya yayılan ilk hominin olduğunu belirtiyor. Roman Garba’ya göre Korolevo bölgesinde bulunan taş aletlerin tarihlendirilmesi, Gürcistan’daki Dmanisi bölgesi ile İspanya’daki Atapuerca arasındaki büyük coğrafi boşluğu doldurmakla kalmayıp, aynı zamanda Avrupa’nın doğudan kolonileştirildiği hipotezini de destekliyor.
Dmanisi Fosilleri
Dmanisi’de keşfedilen fosiller, Homo erectus türüne ait olup yaklaşık 1.8 milyon yıl öncesine tarihlenmektedir.3 Dmanisi fosilleri, insan evrimi ve Alt Paleolitik dönemdeki insan göçleri hakkında önemli ipuçları barındıran en eski hominin kalıntılarından biridir. 1990’ların başında başlayan kazılar sırasında keşfedilen kafatasları, çene kemikleri ve diğer iskelet parçaları, Homo erectus‘un Afrika’dan çıkarak Avrupa’ya Anadolu ya da Kafkaslar üzerinden göç ettiğini göstermektedir.
Fotoğraf: Jonathan Cardy (Wikimedia) ©️CC BY-SA 3.0
Çek Bilimler Akademisi Jeofizik Enstitüsü’nden John Jansen, bu yeni tarihleme yönteminin arkeolojide ilk kez kullanıldığının ve önemli etkiler yaratabileceğinin altını çiziyor. Çünkü geleneksel tarihleme yöntemlerinin aksine yeni yöntem, parçalanmış tortul çökeltilere de uygulanabiliyor ve bu da arkeolojik kayıtların daha eksiksiz analiz edilmesini sağlıyor. Bu yenilik, özellikle arkeolojik alanlarda karşılaşılan ve genellikle tarihlemekte zorluk çekilen küçük ve dağılmış buluntuların kesin yaşını belirleme konusunda devrim niteliğinde olabilir. Bilim insanlarına göre bu tür teknolojik ilerlemeler, arkeolojinin gelecekteki araştırma ve keşif potansiyelini büyük ölçüde artıracak ve tarih öncesi dönemler hakkında daha kesin bilgiler edinilmesine olanak tanıyacaktır.
- Garba, R., Usyk, V., Ylä-Mella, L. et al. East-to-west human dispersal into Europe 1.4 million years ago. Nature 627, 805–810 (2024).[↩]
- Larazon.es. Atapuerca completa el puzle con el “Homo erectus”: “Es seguro, no hay dudas”. 2023-01-29.[↩]
- Ferring, Reid, Oriol Oms, Jordi Agustí, Francesco Berna, Medea Nioradze, Teona Shelia, Martha Tappen, Abesalom Vekua, David Zhvania, and David Lordkipanidze. “Earliest human occupations at Dmanisi (Georgian Caucasus) dated to 1.85–1.78 Ma.” Proceedings of the National Academy of Sciences 108, no. 26 (2011): 10432-10436.[↩]