Fas kıyılarında gerçekleştirilen bir araştırmada bilim insanları, Pleistosen dönemden kalma hominin ayak izleri buldular. Bulgular Scientific Reports‘ta yayımlandı.1
Sıcak bir Afrika sabahı sahilde yürüdüğünüzü, denizden gelen esintiyi, ayaklarınıza çarpan dalgaları hayal edin. Yalnız değilsiniz, yanınızda birkaç kişi daha var. Belki aileniz, belki arkadaşlarınız, belki de birlikte yürüdüğünüz sıradan yabancılar. Yiyecek, su ya da barınak arıyorsunuz. Sahilde arkanızda bıraktığınız ayak izleri mucizevi bir şekilde zamana direniyor ve neredeyse 90.000 yıl sonra birileri ayak izlerinizi inceleyerek sizin hakkınızda fikirler üretiyor.
Bu bir film ya da belgeselden bir sahne değil. Bilim insanları geçtiğimiz günlerde sıradışı bir keşif yaparak Fas kıyılarında binlerce yıl öncesine ait insan ayak izleri buldular. Ayak izlerinin yaşını belirlemek için OSL adı verilen bir teknik kullandılar ve 82.700 ile 97.900 arasında bir yaş aralığını ortaya çıkardılar.
Detaylı inceleme sonrasında araştırmacılar, ayak izlerinin en az beş farklı Homo sapiens bireye ait olduğunu düşünüyor: iki çocuk, bir minyon yetişkin, bir orta boylu yetişkin ve bir uzun boylu yetişkin. Uzun boylu bireyin, cinsel dimorfizm nedeniyle erkek olduğu düşünülüyor.
Yerdeki izler, ait oldukları kişilerin fiziksel özelliklerine ve hareket yönlerine yönelik önemli ipuçları barındırıyor. 81 ayak izini analiz eden ve bunları çağdaş insan ayak izleriyle karşılaştıran araştırmacılar, ayak izlerini bırakanların boylarının 120,8 cm (47,5 inç) ile 189,0 cm (74,4 inç) arasında değiştiğini saptadılar.
Araştırmacılar ayrıca ayak izlerinin kıyı şeridine göre nasıl dağıldığını da incelediler. Nitekim izlerin çoğunun denize doğru yöneldiğini buldular. Bu da o dönemlerde avcı-toplayıcı bir yaşam sürdürdüğü düşünülen insanların muhtemelen balık ya da kabuklu deniz ürünleri gibi deniz kaynaklarını aradıklarını gösteriyor.
Kıyı bölgelerinin, bol ve çeşitli gıda kaynaklarının yanı sıra hammadde ve ilkel alet yapımında kullanılan materyaller yönünden zengin olması nedeniyle ilk insan popülasyonları için önemli olduğu biliniyor. Ancak ayak izlerinin bulunduğu Larache bölgesinde ve çevresinde henüz fosiller, taş eserler ve yerleşim yapıları gibi hiçbir arkeolojik ya da antropolojik kanıt bulunamamıştır.
Alan Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya
Araştırmacılar, ayak izlerin bulunduğu alanın doğal ve beşeri faktörler nedeniyle tehlike altında olduğunu belirttiler. Kayalık kıyı platformunun deniz erozyonu nedeniyle çöktüğünü ve bunun da alanın kaybına yol açabileceğini gözlemlediler. Buna karşın çökeltiler aşındıkça yeni ayak izlerinin ortaya çıkabileceğini, bunun da grubun büyüklüğü ve bileşimi hakkında daha fazla bilgi sağlayabileceğini söylediler. Araştırmacıların önerileri arasında bölgenin izlenmesi ve korunmasının yanı sıra insan yerleşimine yönelik olası izler için yakındaki mağaraların da araştırılması yer alıyor.
Kuzeybatı Afrika’da bu denli eski ayak izlerinin bulunması, atalarımızın 90.000 yıl önce bile farklı ortam ve iklimlerde aktif ve uyumlu olduklarını gösteriyor. Aynı zamanda hayatlarıyla ilgili birçok soruyu ve gizemi de gündeme getiriyor: Her şeyden önce kimdi bunlar? Nereden geldiler? Nereye gittiler? Birbirleriyle ve diğer türlerle nasıl etkileşime girdiler? Hangi zorluklarla karşılaştılar ve bunları nasıl aştılar? Arkalarında nasıl bir miras bıraktılar?
Bunlar, araştırmacıların ilerde bölgede yürütecekleri çalışmalarda yanıtlamayı umdukları sorulardan yalnızca birkaçı.
- Sedrati, M., Morales, J.A., Duveau, J. et al. A Late Pleistocene hominin footprint site on the North African coast of Morocco. Sci Rep 14, 1962, 2024[↩]