Günümüzden yaklaşık 2.8 milyon yıl önce ortaya çıktığı tahmin edilen Homo cinsi, modern insanları, modern insanların atalarını ve yakın akrabalarını kapsar. Taksonomide primatlar altında sınıflandırılan cinsin günümüzde yaşan tek türü Homo sapiens‘tir.
Homo habilis
Yaklaşık 2.3 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. 600/700 bin yıl boyunca neslini sürdürmeyi başaran Homo habilis, Afrika’nın doğu ve güney kesimlerine yayılmıştır. Fosillerin bulunduğu alanlarda taş aletlere de rastlandığı için Homo habilis‘in alet kullanabilme becerisine sahip olduğu düşünülür.
Boyları 100 ile 140 cm arasındadır, dolayısıyla çoğunlukla 35 ile 55 kg arasında oldukları düşünülmektedir. Yapılan son araştırmalara göre beyin hacimleri 500-900 cm³ arasında değişmektedir.1
Homo rudolfensis
Yaklaşık 2 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Alet kullanabilme becerisine sahip olup olmadıkları bilinmemektedir. Boyunun Homo habilis‘ten daha uzun olduğu düşünülmektedir. Kenya’da bulunan KNM-ER 1470 adlı kafatasının beyin hacmi 775 cm³ civarındadır.2
Homo rudolfensis tartışmalı bir türdür. Kimi bilim insanları onların aslında Homo habilis olduğunu, kimileri ise Australopithecus cinsine ait olduklarını düşünmektedir.
Homo ergaster
Yaklaşık 2 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Afrika’nın doğu ve güney kesimlerine yayılmışlardır. Boyları modern insanlara çok yakındır. Beyin hacimleri 700 ile 850 cm³ arasında değişmektedir.
Homo ergaster kafatasları yakın zamana dek Homo erectus olarak sınıflandırılmıştır. Ancak Afrika’daki bazı kafataslarının, Asya’dakilerden küçük farklılıklar göstermesi nedeniyle bu türe Homo ergaster denmiştir. Söz konusu kafataslarının Homo erectus ergaster olarak adlandırılması da öneriler arasındadır.3
Homo erectus
Yaklaşık 1.8 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Ancak son araştırmalar, türün kökeninin 2 milyon yıl önceye dek uzanabileceğini göstermektedir.4 Boyları genellikle 150-180 cm arasındadır. Bu da günümüz insanlarına oldukça yakın oldukları anlamına gelmektedir. Beyin hacimleri, popülasyonlara bağlı olarak 550 ile 1250 cm³ arasında değişmektedir. Tamamen dik bir şekilde yürümüşlerdir.
Homo erectus, Afrika’dan çıkan ilk Homo türüdür. Yakın Doğu üzerinden Kafkasya’ya, Güney Asya üzerinden Çin ve Endonezya’ya kadar yayılmışlardır. Homo erectus‘la uyumlu bazı kalıntıların bulunmasına karşın Güney Avrupa’ya ulaşıp ulaşmadıkları tartışma konusudur. Türün son bireyleri Java’da (Endonezya) 108 bin yıl önceye dek neslini sürdürmüştür.
Homo antecessor
Yaklaşık 1.2 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Boyları modern insanlara yakın olup beyin hacimlerinin ortalama 1000 cm³ olduğu düşünülmektedir.
Homo antecessor‘a ait olduğu düşünülen fosiller Batı Avrupa’da bulunmuştur. İspanya’daki kazılarda Homo antecessor kalıntılarıyla birlikte pek çok hayvan kemiği de bulunmuştur. Kesik izleri, kemiklerin insanlar tarafından sıyrıldığını göstermektedir. Benzer izlere sahip insan kemiklerinin de bulunması, Homo antecessor‘ların yamyam olabileceğine yönelik tartışmaları beraberinde getirmiştir.5
Homo bodoensis
Yaklaşık 770 bin yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Karakteristik özellikleri Etiyopya’da bulunan Bodo kranyumuna dayanarak ortaya konmuştur. Boyu ve beyin hacmi modern insana yakındır.
Daha önce Homo heidelbergensis olarak tanımlanan türün adı 2021 de tanıtılmıştır. Ancak taksonomik sınıflandırmadaki yerine yönelik tartışmalar devam etmektedir.
Homo heidelbergensis
Yaklaşık 700 bin yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Afrika ve Avrupa’nın belirli kesimlerine yayılmışlardır. Boyları modern insana yakın olup 157 ile 185 cm arasında değişmektedir. Beyin hacimleri ise genellikle 1100 ile 1390 cm³ arasındadır.
Avrupa’daki kalıntılara göre bu türe mensup bazı bireyler kaya ve ahşaptan geçici basit barınaklar inşa etmişlerdir. Bilindiği kadarıyla bu, Homo türleri içerisinde ilktir.
Paleoantropologlar, Neandertallerin ve modern insanların büyük olasılıkla Homo heidelbergensis‘ten ayrıldığını düşünüyor.6
Homo longi
1938’de Çin’in kuzeydoğusunda keşfedilen bir kafatasına dayanarak tanımlanmış bir türdür. Kafatası siyasi nedenlerle saklanmış ve 2018’de bilim dünyasına sunulmuştur. Bu nedenle yaş tespiti zorlaşmıştır.
Yapılan analizler, Homo longi‘nin yaş aralığını 309 bin ile 146 bin arasında göstermektedir. Beyin hacmi ise 1420 cm³ civarındadır. Bugüne dek keşfedilmiş en uzun kafatası Homo longi‘ye aittir.7
Homo naledi
Yaklaşık 335 bin yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Bugüne dek keşfedilen kafatası ve kemikler, Güney Afrika ile sınırlıdır.
Yaşına rağmen Homo naledi, 1.2 milyon önce yok olan Australopithecus türleriyle bazı benzerlikler taşımaktadır. Kafatası modern insanlara göre çok küçüktür. Boy ortalamaları 143 cm olarak belirlenmiştir. Beyin hacimleri ise 465 ile 610 cm³ arasındadır, yani modern insanın üçte biri kadardır.
Homo neanderthalensis
Neandertaller, yaklaşık 40 bin yıl önceye de Avrupa’da ve Asya’nın belirli bölgelerinde yaşamını sürdürmüş bir insan türüdür. Ne zaman ortaya çıktıkları net değildir, araştırmalar 700 bin yıl önceyle 300 bin yıl öncesine dek geniş bir tarih aralığı vermektedir.
Neandertallerin boyları modern insanlardan biraz daha kısadır, 150 ile 170 cm arasında değişmektedir. Buna karşın beyin hacimleri modern insanlardan biraz daha büyüktür. Büyük beyin, kaslı vücut yapısı ve soğuk iklimin de etkisi göz önüne alındığında Neandertallerin enerji gereksiniminin, modern insanlardan daha yüksek olduğu düşünülmektedir.
Paleoantropologlar, Neandertallerin konuşabilip konuşamadıklarından emin değiller. Ancak son araştırmalar sembolik düşünme yeteneğine sahip olabileceklerini göstermektedir.8
Neandertallerin soyunun neden tükendiği net değildir. Öne sürülen hipotezler genellikle hastalık, iklim değişikliği, doğal afetler, demografik faktörler ve çatışmalar gibi olasılıklar üzerine durur.
Homo sapiens
Modern insan olarak da bilinen Homo sapiens, yaklaşık 300 bin yıl önce ortaya çıkmıştır. Homo cinsinin günümüze dek varlığını sürdürebilen tek türüdür. Afrika’da ortaya çıkmış ve önce Avrasya’ya, ardından Avustralya’ya, ve daha sonra da Beringia üzerinde Amerika kıtasına yayılmıştır.
Modern insanların dünya çapındaki boy ortalaması coğrafi bölgeye ve cinsiyete göre değişmek üzere 150 ile 180 cm arasındadır. Beyin hacmi ise genellikle 1100 ile 1580 cm³ arasında değişmektedir.
Homo sapiens, 300 bin yıllık tarihinin büyük bir bölümünde avcı-toplayıcılıkla geçinmiştir. MÖ 10. binyıl civarında başlayan Neolitik Devrim’le tarıma geçilmiş ve diyet alışkanlıkları büyük ölçüde değişmiştir. Öte yandan Neolitik Devrim göçebeliğin terk edilmesine neden olmuş ve yerleşik bir yaşamı zorunlu kılmıştır. Bu da özel mülkiyetin ve devletleşmenin yolunu açmıştır. Zamanla hukuk, miras, sosyal eşitsizlik gibi kavramlar doğmuştur.
MÖ 4. binyılda yazının icat edilmesiyle tarih başlamış, kültürel ve bilimsel birikimlerin sonraki kuşaklara aktarılması hız kazanmıştır. Bir süre sonra bu birikimle sanayi ve teknoloji devrimi gerçekleştirilmiş ve Uzay Çağı’nın kapısı aralanmıştır.
Homo floresiensis
Yaklaşık 190 bin yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Homo floresiensis‘e ait olduğu bilinen bütün kalıntılar Endonezya’nın Flores adasında bulunmuştur.
Türün en ayırt edici özelliği kısa boylu olmasıdır. Bulunan kemiklere göre yetişkin bireylerin boyunun 100 ile 120 cm arasında değiştiği düşünülmektedir. LB1 olarak anılan Homo floresiensis kafatasının beyin hacminin 380 cm³ olduğu tahmin edilmektedir.
Homo luzonensis
Yaklaşık 67 bin yıl önce ortaya çıktığı düşünülen bir insan türüdür. Homo luzonensis‘e ait olduğu bilinen bütün kalıntılar Filipinler’de bulunmuştur.
2019’da tanımlanan Homo luzonensis, ağaçlara tırmanabilme yeteneğine işaret eden kavisli parmak kemiklerine sahiptir. Fosillerin çok parçalı olmasından dolayı boy uzunlukları tam olarak bilinmemekte. Ancak dişlerden ve ayak kemiklerinden yola çıkarak modern insanlardan daha kısa oldukları tahmin edilmektedir.
- Spoor, F., Gunz, P., Neubauer, S. et al. “Reconstructed Homo habilis type OH 7 suggests deep-rooted species diversity in early Homo” Nature 519, 83–86, 2015[↩]
- “Homo rudolfensis“, The Smithsonian Institution’s Human Origins Program[↩]
- Tattersall, I. (2015) “Homo ergaster and Its Contemporaries” In: Henke, W., Tattersall, I. (eds) Handbook of Paleoanthropology. Springer, Berlin, Heidelberg[↩]
- Herries AIR, Martin JM, Leece AB, et al. “Contemporaneity of Australopithecus, Paranthropus, and early Homo erectus in South Africa“, Science, 2020[↩]
- “Axial and appendicular skeleton of Homo antecessor“, José Miguel Carretero, Carlos Lorenzo, Juan Luis Arsuaga, Journal of Human Evolution, Volume 37, Issues 3–4, September 1999, p. 459-499[↩]
- “Homo heidelbergensis“, The Smithsonian Institution’s Human Origins Program[↩]
- “Massive cranium from Harbin in northeastern China establishes a new Middle Pleistocene human lineage” Innovation (Camb), 2021[↩]
- Callaway, E. “Neanderthals made some of Europe’s oldest art” Nature, 2014[↩]