İsveç’in Batısındaki Tanum Yakınlarında Bulunan Petroglifler 2700 Yaşında

İsveç’teki arkeologlar, Tanum’da kayalık bir yamaçta 40 petroglif ortaya çıkardılar. Yaklaşık 2.700 yıl öncesine dayanan bu antik kaya oymaları, bölgenin eski sakinlerinin yaşamlarına yönelik önemli ipuçları taşıyor.

Tanum
Tanum, İsveç’in batı kıyısında, Norveç sınırında yer almaktadır. Tunç Çağı’ndan kalma antik kaya oymalarının yer aldığı “Tanum UNESCO Dünya Mirası Alanı” ile bilinir. Göteborg’un 140 kilometre kuzeyinde, Oslo’nun 170 kilometre güneyindedir.

Petroglifler, İsveç’in batı kıyı şeridindeki Tanum yakınlarında bulundu. (Bu bölge halihazırda Tunç Çağı sanatı da dahil olmak üzere çeşitli antik kaya oymalarıyla ünlüdür.) Bölgede yeni petroglifler arayan araştırmacıların dikkatini yosun kaplı bir kaya çekti. Kayanın yüzeyinde insan yapımı olduğu bariz olan bazı işaretler buldular. Büyük bir heyecanla yüzeydeki yosunu temizleyen arkeologlar granit kayaya kazınmış çarpıcı bir petroglif koleksiyonuyla karşılaştılar.

Petroglifler gemi, insan ve ata benzeyen çeşitli figürlerden oluşuyor. En büyük petroglif, 4 metrelik etkileyici bir gemiyi tasvir ederken, diğerleri 30 ila 40 santimetre aralığında değişen uzunluklara sahip.1

Eski sanatçılar büyük olasılıkla bu başyapıtları, sert taşları kaya yüzeyine vurup altında belirgin bir beyaz tabaka ortaya çıkararak oluşturdular. Böylece oymaların uzaktan bile kolaylıkla görünür olmasını sağladılar.

tanum'daki kaya oymaları
Fotoğraf: Foundation for Documentation of Bohuslän’s Rock Carvings

Petrogliflerin dikey sayılabilecek bir çıkıntı üzerindeki benzersiz konumu, onların önemini artıran bir diğer faktör. Kaya yüzeyine geleneksel yollarla erişilemediğinden araştırmacılar petroglifleri incelemek için bir platform inşa etmek zorunda kaldılar. Bu platform aracılığıyla petroglifleri tüm detaylarıyla incelediler ve onları üreten antik kültüre yönelik bazı çıkarımlarda bulundular.

Sanatsal değerlerinin ötesinde petroglifler, Bohuslän ve çevresindeki eski insanların yaşamları ve günlük aktiviteleri hakkında önemli ipuçları barındırıyor. Oymaların kesin amacı belirsizliğini koruyor ancak bir teori bunların mülkiyet belirteçleri olarak hizmet etmiş olabileceğini öne sürüyor. Bu kaya oymaları, yaklaşık 2.700 yıl önce gelişen canlı bir denizcilik kültürünü de gözler önüne seriyor.

Uzmanlar, petrogliflerin MÖ yedinci ya da sekizinci yüzyıllarda oluşturulduğuna inanıyor. O dönemlerde kayanın yüzeyi bir adanın kenarında konumlanmış ve geçen gemiler tarafından görülebilen önemli bir yer işareti görevi görmüştür. (Kayanın çevresi eski bir deniz yatağıdır.) Gemi tasvirlerinin bolluğu, teknelerin petroglifleri oluşturanların yaşamlarında hayati bir rol oynadığını, ada ile İsveç anakarası arasında seyahat etmelerini kolaylaştırdığını gösteriyor.

tanum'daki kaya oymaları
Fotoğraf: Foundation for Documentation of Bohuslän’s Rock Carvings

Petrogliflerin keşfi, Bohuslän’da bilinen kaya sanatı repertuarını genişletmekle kalmıyor, aynı zamanda mevcut çalışmalarla da önemli bağlantılar kuruyor. Şöyle ki bu yeni keşfedilen petroglifler ile MÖ 1700 ile MÖ 500 yılları arasında oyulmuş olan petroglifler arasındaki üslup benzerlikleri, Tanum çevresinde sanatsal ifadede sürekliliğe işaret ediyor.2

Araştırmacılara göre petrogliflerin korunması büyük önem taşıyor. Araştırmacılar, oymaları zarar vermeden belgelemek ve incelemek için yenilikçi yöntemler kullanacak. Uzmanlar, titiz analizler ve karşılaştırma yoluyla petroglifleri oluşturan antik kültür hakkında daha detaylı bilgiler elde etmeyi umuyor.

Tunç Çağı boyunca Tanum

Tanum ve çevresi Tunç Çağı sırasında tarihi, kültürel ve coğrafi öneme sahip bir merkez olarak gelişmiştir. İsveç’in batı kıyısında yer alan Tanum’un kıyı konumu, ticareti, iletişimi ve sanatsal ifadeyi kolaylaştırarak bölge refahında çok önemli bir rol oynamıştır. MÖ 1800’den MÖ 500’e uzanan bu çağ, metalurji, sosyal karmaşıklık ve kültürel etkileşimlerde dikkate değer gelişmelere tanık olmuştur.

Coğrafi olarak Tanum’un Skagerrak Denizi’ne yakınlığı, sakinlerine deniz kaynaklarına erişim olanağı sağlamıştır. Bu kıyı avantajı ticareti canlandırmış ve komşu bölgelerle bağlantıları güçlendirmiştir. Tanum’un coğrafi konumu, bölgede bulunan esrarengiz petrogliflerin de işaret ettiği gibi, kültürel ve dini uygulamalarını etkilemiştir.

UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giren Tanum’un kaya oymaları, kentin tarihi ve kültürel dokusunu anlamada çok önemli bir yere sahip. Tunç Çağı’na dek uzanan bu karmaşık oymalar, tekneler, hayvanlar ve insan figürleri gibi çeşitli varlıkları tasvir ediyor.3

Sanatsal olarak Tanum’daki kaya oymaları, bölgedeki antik toplumun yaratıcılığını ve işçiliğini yansıtıyor. Zanaatkarlar, ilkel araçlar kullanmalarına rağmen becerilerini ve yaratıcılıklarını vurgulayarak olağanüstü düzeyde ayrıntı elde etmişler. Oymalarda tasvir edilen motifler ve semboller, kentin kültürel, dini ve sosyal yönlerinin görsel ifadesi olarak da işlev görüyor.

Kültürel olarak Tanum, Tunç Çağı boyunca canlı ve aktif bir şehir olarak gelişimini sürdürmüştür. Kaya oymaları, bölge sakinlerinin inançlarına ve ritüellerine ışık tutuyor. Güneş motifleri ve gök cisimleriyle ilişkilendirilen sembolizm, doğal güçlere duyulan saygıyı ortaya koyuyor. Ek olarak, hayvan tasvirlerinin varlığı, hayvanların toplum içindeki kültürel ve ruhani önemine işaret ediyor.

Tanum’un tarihsel önemini vurgulayan kültürel miras varlıkları yalnızca kaya oymalarından ya da petrogliflerden ibaret değil. Mezar höyükleri ve yerleşim yerlerinde bulunan arkeolojik kalıntılar, iyi yapılanmış ve örgütlenmiş bir topluma işaret etmektedir.

  1. Live Science, Owen JARUS, livescience.com, May 30, 2023[]
  2. Ancient Origins, Nathan FALDE, ancient-origins.net, updated May 20, 2023[]
  3. Elevated Rock Art – Towards a maritime understanding of Bronze Age rock art in northern Bohuslän, Sweden” Johan LING, Oxbow Books, 2014, ISBN: 9781782977629[]