İspanya’nın kuzeydoğusundaki özerk Katalonya bölgesinde farklı dönemlere ait Neandertal dişleri bulundu. Keşifle ilgili detaylar, 10 Kasım 2024’te American Journal of Biological Anthropology’de yayınlandı.1
Neandertaller, insanlık tarihinin en merak uyandırıcı karakterlerinden biri. Onlara dair her yeni bulgu, geçmişimizi daha iyi anlamamızı sağlıyor. Peki, sıradan görünen birkaç diş, bu kadim insan türü hakkında neler anlatabilir? İspanya’daki Arbreda Mağarası’nda bulunan Neandertal dişleri, tam da bu sorunun yanıtını veriyor.
Araştırmaya göre, mağaradan bulunan dişler, üç farklı bireye ait. Bu bireylerden biri bir çocuk, diğeri bir genç, üçüncüsü ise bir yetişkin. Çalışma, bu dişlerin sadece anatomik yapılarıyla değil, aynı zamanda ait oldukları zaman dilimiyle de önemli bilgiler sunduğunu ortaya koyuyor. Neandertal dişleri, hem bu insanların günlük yaşamlarına ışık tutuyor hem de onların yerleşim stratejilerini daha net anlamamıza olanak tanıyor.
Peki, bu dişleri diğerlerinden ayıran ne? Makaleye göre söz konusu Neandertal dişleri, kendilerine has yapısal özellikler taşıyor. Örneğin, bu dişlerden birinde görülen beş ana çıkıntı, Neandertallerin diyetine ve yaşam biçimine dair izler taşıyor. Çalışmaya göre bu özellik, modern insan dişlerinden belirgin şekilde farklı. Öyle ki, beş çıkıntı özelliği, Neandertal örneklerinde yüzde 83 gibi yüksek bir oranda görülürken, günümüz insanlarında bu oran yalnızca yüzde 23 civarında. Bu, onların farklı bir yaşam tarzına sahip olduklarının açık bir göstergesi.
Biraz da dişlerin hangi bireylere ait olduğundan bahsedelim. Araştırmaya göre, çocuk bireyin süt dişi, onun yaklaşık 10-12 yaşlarında hayata veda ettiğini işaret ediyor. Dişin kök kısmında görülen yoğun erime, süt dişinin değişim sürecine girdiğini ve bu nedenle doğal olarak düştüğünü gösteriyor. Yetişkin bireyin dişi ise oldukça yıpranmış durumda. Bu, uzun yıllar boyunca kullanılan bir azı dişi olduğunu kanıtlar nitelikte. İlginç olan, genç bireye ait dişin nispeten iyi korunmuş olması. Çalışmaya göre, bu diş, 10-13 yaşları arasında bir bireye ait ve henüz tam anlamıyla aşınmamış. Bu durum, dişin kısa bir süre önce çıkmış olabileceğini düşündürüyor.
Makaleye göre dişlerin bulunduğu tabakalar, Neandertallerin yaşadığı en eski dönemlere ve yok oluş süreçlerine denk geliyor. Örneğin, N katmanında bulunan dişler, yaklaşık 120 bin yıl önceki bir döneme aitken, J katmanında bulunan diş daha yakın bir zamana, yaklaşık 40 bin yıl öncesine tarihleniyor.
Peki, bu dişler bize başka neler anlatabilir? Çalışmaya göre, Neandertal dişleri, onların çevresel adaptasyonları ve beslenme alışkanlıkları hakkında önemli ipuçları taşıyor. Örneğin, dişlerde görülen aşınma ve kök yapılarındaki değişimler, sert ve lifli bir beslenme düzenine işaret ediyor. Ayrıca, mikroskobik analizler, dişlerdeki izlerin doğal aşınmadan kaynaklandığını, yani onların dişlerini bir tür “araç” gibi kullandığını gösteriyor. Bu durum, Neandertallerin sadece avcı-toplayıcı bir yaşam sürmediğini, aynı zamanda araç ve gereçler kullanarak hayatta kalma stratejileri geliştirdiğini düşündürüyor.
Çalışma, Neandertal dişlerinin bir başka dikkat çekici yönüne daha vurgu yapıyor. Bu dişler, Neandertallerin sosyal yapıları hakkında da izler taşıyor olabilir. Makalenin yazarlarına göre dişlerdeki aşınma seviyesi, bireylerin topluluk içindeki rolleriyle ilişkili olabilir. Örneğin, yetişkin bireyin dişlerinde görülen aşırı aşınma, onun topluluğun yemek hazırlama ya da avlanma gibi fiziksel olarak zorlayıcı işlerinde aktif bir rol oynadığını gösterebilir.
- Lozano, M., Soler, J., López-Onaindia, D., Solés, A., Julià, R., Ceperuelo, D., Lorenzo, C., & Soler, N. (2024). Middle Pleistocene teeth from Arbreda Cave (Serinyà, northeastern Iberian Peninsula). American Journal of Biological Anthropology, 185(4), e25037. https://doi.org/10.1002/ajpa.25037[↩]