
Journal of Ancient History and Archaeology’de yayınlanan bir çalışma, Kafkas bölgesinde daha önce bilinmeyen bir dilin izlerini ortaya koyuyor.1
Gürcistan’ın Dmanisi arkeolojik sit alanı içerisindeki Bashplemi Gölü’nde yapılan bir keşif, paleografi dünyasında büyük yankı uyandırdı. Araştırmacılar, yerel kaynaklı bazalttan yapılmış ve üzerinde bilinmeyen bir dil barındıran bir tablet buldular.

İlk incelemelere göre bu tablet, bilinen hiçbir yazı sistemiyle tam olarak eşleşmiyor. Paleografi uzmanları ve arkeologlar, bu durumu bir sır perdesi olarak değerlendiriliyor.
Yaklaşık 24,1 x 20,1 cm boyutlarındaki tablet, 60 farklı sembol içeriyor. Bu sembollerin 39’u birbirinden tamamen farklı ve eşsiz. Tablet üzerindeki yazı, yukarıdan aşağıya doğru düzenlenmiş yedi ayrı kayıt şeklinde yer alıyor. Ancak yazının hangi yönde okunması gerektiği henüz belirlenebilmiş değil.
Araştırmacılara göre, tablet üzerindeki semboller başlangıçta çentikler oluşturularak şekillendirilmiş, ardından yuvarlak başlı bir alet kullanılarak düzeltilmiş. Bu durum, yazıyı oluşturan topluluğun gelişmiş bir teknik bilgiye ve estetik anlayışa sahip olduğunu ortaya koyuyor. Ancak yazının çözülmesi, şimdilik oldukça zorlu bir görev.
Bu bilinmeyen dilin ne tür bilgileri aktardığı konusunda bazı hipotezler bulunuyor. Araştırmacılar, sıkça tekrarlanan sembollerin bir tanrıya adanan adakları, askeri başarıları ya da önemli bir inşaat projesini temsil ediyor olabileceğini düşünüyor. Bu da yazının törensel veya kayıt tutma amaçlı kullanılmış olabileceğine işaret ediyor.
Tablet üzerindeki sembollerin kökeni ve benzerlikleri, oldukça ilginç bir tarihsel bağlantıyı gündeme getiriyor. Sembollerin bir kısmı, Orta Doğu, Hindistan, Mısır ve Batı İberya gibi farklı bölgelerde bulunan yazı sistemleriyle yüzeysel benzerlikler taşıyor. Ancak bu benzerliklerin hiçbiri doğrudan bir eşleşme sağlamıyor. Öte yandan, bazı semboller, Gürcistan’ın Hristiyanlık öncesi dönemine ait mühürlerde ve Proto-Kartvelian yazısıyla ortak unsurlara sahip. Araştırmalar, bu yazının proto-Gürcüce ya da antik Kolhis rünleri gibi Kafkasya bölgesine özgü eski yazı sistemleri ile bağlantılı olabileceğini gösteriyor.
Tabletin yapımında kullanılan veziküler bazaltın yerel bir kaynak olması, tabletin Bashplemi Gölü yakınlarında üretildiğini düşündürüyor. Ancak bölgedeki arkeolojik çalışmaların sınırlı olması, tabletin bağlamını tam olarak belirlemeyi zorlaştırıyor. Tabletin çevresinde Geç Tunç ve Erken Demir Çağı’na tarihlenen çanak çömlek parçaları ve taş havanlar bulunmuş olsa da, kesin bir tarihlendirme yapılamamış durumda. Bununla birlikte, bu bilinmeyen dilin kökeni ve anlamı üzerindeki çalışmalar devam ediyor.
Söz konusu keşif, bazı önemli soruları da gündeme getiriyor. Örneğin, bu bilinmeyen dil, yalnızca Dmanisi civarında konuşulan bir dil miydi, yoksa bölgesel ya da uluslararası bir etkileşimin ürünü müydü? Tablet, bir yerel topluluğun kültürel kimliğini mi yansıtıyordu, yoksa başka bir yerden buraya getirilmiş bir mesaj mı taşıyordu?
Bu tür soruların yanıtlanabilmesi için tabletin üzerindeki sembollerin daha ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerekiyor.
- SHENGELIA, Ramaz, Levan GORDEZIANI, Nikoloz TUSHABRAMISHVILI, Nodar POPORADZE, and Othar ZOURABICHVILI. “DISCOVERY OF UNKNOWN SCRIPT CHARACTERS IN GEORGIA: THE BASHPLEMI LAKE TABLET.” JOURNAL OF ANCIENT HISTORY AND ARCHAEOLOGY 11, no. 3 (2024).[↩]