Hitit Kralları Listesi

Hitit devleti, Anadolu’nun Orta kesimlerinde yer alan kent krallıklarının ve devletleşmemiş yerel topluluklarının yavaş yavaş merkezî bir otorite altında birleşmesiyle ortaya çıkmıştır. Başlangıçta Hatti halkının yerleşim alanı olan bu bölgede, Anadolu dışından gelen ve Hint-Avrupa kökenli bir topluluk olan Hititler siyasi üstünlüğü ele geçirerek yeni bir devlet yapısı oluşturmuştur. Bu süreçte yerli Hatti gelenekleriyle göçmen unsurlar kaynaşmış, sentez bir devlet teşkilatı doğmuştur. Ancak kaynakların yetersizliği ve belgelerin çoğunlukla dolaylı nitelikte olması, Hitit devletinin erken dönemleri hakkında karanlık alanlar bırakmaktadır. Bu nedenle Hitit krallarının hüküm süreleri ve sırası hususunda mutlak bir doğruluk sağlanamamaktadır.

Krallık Öncesi Dönem

Anadolu’nun en eski siyasal aktörleri arasında anılan bu kralların etnik kökenleri net değildir. Çivi yazılı metinlerde bazen Hatti kent krallıklarıyla bazen de Hititlerin kökenini oluşturan Kuššara hanedanıyla ilişkilendirilmektedirler. Ne var ki elimizdeki belgelerin hem sınırlı hem de çoğu kez dolaylı olması, bu dönemin hükümdarlarının hangi kültürel ve dilsel topluluklardan çıktığı sorusuna kesin bir yanıt verilmesini imkânsız kılıyor.

Pamba	MÖ 23. YY	Adı bilinen en eski Hatti kralıdır. Akad kralı Naram-Sin’in 17 kraldan oluşan bir koalisyona karşı savaşlarını anlatan edebi bir Hitit tabletinde adı geçmiştir.
Pithana	MÖ 18. YY	Kuššara kentinin kralıdır. İlerleyen dönemlerinde Neša kentini ele geçirdiğinden ve oradaki halka ana-babaları gibi davrandığından bahsedilir.
Piyusti	MÖ 18. YY	Hattuš kentinin kralıdır. Pithana’nın oğlu olan ve Neša’da egemenliğini sürdüren Anitta tarafından yenilgiye uğratıldığı bilinmektedir.
Anitta	MÖ 18. YY	Pithana’nın oğludur. Henüz prenslik döneminde atandığı Neša kentini, kral olduktan sonra başkent yapmıştır. Zalpuwa’yı ele geçirmiş ve eski kral Uhna’nın kaçırdığı tanrı heykelini Neša’ya geri götürmüştür. Hattuš’u yıktıktan sonra bir daha kimsenin orayı ele geçirmemesi için lanet okumuştur.

Eski Krallık Dönemi

Bu dönem, Hitit hukukunun ve devlet teşkilatının şekillendiği bir çağdır. I. Muršili’den sonra Hitit tahtı sık sık darbeler, suikastlar ve hanedan içi kargaşalarla sarsılmıştır. Krallıkta yaşanan taht kavgalarına son vermek amacıyla Telipinu Fermanı kaleme alınmış ve veraset düzeni yazılı hale getirilmiştir.

Labarna	1680 – 1650	Hititlerin ilk kralıdır. Onun döneminde Hattuša henüz fethedilmemiştir. Bu nedenle Kraliçe Tawannanna ile birlikte Šanahuitta veya Kuššara kentinde egemenlik sürdüğü düşünülür. Kraliçenin babası Hišmi-Šarruma, bazı kaynaklarda imparatorluk öncesi kral sayılır.
I. Ḫattušili	1650 – 1620	Kraliçe Tawannanna’nın yeğenidir. Hattuša’yı ele geçirerek başkent yapmıştır. Šanahuitta ve Zalpuwa kentlerini sınırlarına katmıştır. Güneye yaptığı akınların ardından Akadca bilen yazmanları başkente getirmiş ve Anadolu’da Asur kolonileri periyodunda kullanılan çivi yazısı geleneğini yeniden canlandırmıştır. Oğulları ve kızlarının sadakatsizliği üzerine torunu Muršili’yi evlat edinerek duygusal bir vasiyetle tahtı ona bırakmıştır.
I. Muršili	1620 – 1590	I. Ḫattušili’nin yarım bıraktığı işi tamamlayarak Kuzey Suriye’de kalıcı egemenlik kurmuştur. Kısa süre sonra inanılmaz bir seferle Babil hanedanını yok etmiştir. Her ne kadar Mezopotamya’da egemenlik kurmasa da prestij açısından kendini kanıtlamış ve pek çok ganimet elde etmiştir. Sefer dönüşü Hurrilerle de savaşmıştır. Bir saray entrikası sonucu kız kardeşinin kocası I. Ḫantili, damadı I. Zindanta ile ele ele vererek I. Muršili’yi öldürmüştür.
I. Ḫantili	1590 – 1560	Kan dökerek tahta gelmiş, ancak damadının aklına uyduğu için pişman olduğunu söylemiştir. Hurrilerle olan düşmanlığı ve Kuzey Suriye üzerindeki egemenlik mücadelesini sürdürmüştür. Başkent Hattuša’yı surlarla korunaklı hâle getirmiştir. Adı Luvice kökenlidir ancak etnik kökeni net değildir.
I. Zidanta	1560 – 1550	I. Ḫantili’nin oğlu Pišeni’yi öldürerek yasal varisi aradan çıkarmış ve tahta oturmuştur. Kaydadeğer bir olay kayıtlara geçmemiştir, ancak Kuzey Suriye’deki toprakların bu dönemde kaybedildiği düşünülmektedir. Kaderin bir cilvesiyle oğlu Ammuna tarafından öldürülmüştür.
Ammuna	1550 – 1530	Ammuna döneminden bahseden kaynaklardan anlaşıldığına göre çok sayıda toprak kaybedilmiş ve pek çok kentte isyanlar çıkmıştır. Bu durum, tanrıların gazabı olarak yorumlanmıştır. Ölümünün ardından saray yine kanlı olaylara sahne olmuştur. Kralın muhafız birliği komutanı Zuru, Ammuna’nın iki oğlunu, aileleriyle birlikte öldürtmüştür.
I. Ḫuzziya	1530 – 1525	Ammuna’dan sonra, sağ kalan oğullarından I. Ḫuzziya tahta çıkmıştır. Ağabeylerinin ölümünde bir parmağının olup olmadığı net değil. Kız kardeşi Ištapariya’nın eşi Telipinu, kendisini öldürteceğini duyması üzerine I. Ḫuzziya’yı tahttan indirmiştir.
Telepinu	1525 – 1500	Eski Krallık döneminin son kralıdır. Hititlerin erken dönemi hakkındaki bilgilerin önemli bir kısmı, Telepinu Fermanı’na dayanmaktadır. Fermandaki bilgilere göre daha önce yitirilen bazı kentlerin geri alındığı anlaşılmaktadır. Telepinu, Taht kavgalarını önlemek için Hitit Veraset Yasası’nı çıkarmıştır. Buna karşın oğlu ve eşi suikast sonucu öldürülmüştür.

Orta Krallık Dönemi

MÖ 15. yüzyıl, Hitit tarihi açısından karanlık dönem olarak bilinir. Tarihsel kaynaklar son derece sınırlı ve dağınıktır. Dolayısıyla elimizdeki bilgiler son derece kıttır. Taht kavgaları, saray darbeleri ve kısa süreli hükümdarlıklar, merkezi otoritenin zayıfladığını göstermektedir.

Alluwamna	MÖ 15. YY	Yazılı belgeler parçalı ve kronolojik olarak çelişkili olduğu için bu döneme ilişkin net bir kronoloji oluşturulamamıştır. Özellikle kralların sırası, yönetim süresi ve tahta çıkış yöntemleri üzerine farklı görüşler ileri sürülmüştür.
Taḫurwaili
II. Ḫantili
II. Zidanta
II. Ḫuzziya
I. Muwatalli

Yeni Krallık Dönemi

Bu dönemde Hititler düzenli seferlerle sınırlarını genişletilmiştir. Önemli ticaret yolları güvence altına alınmış ve Anadolu’nun merkezî yönetimi güçlendirilmiştir. Aynı zamanda bu dönem, Hitit kültürünün ve sanatının zirvesi kabul edilir. Hitit panteonu bu çağda sistemleştirilmiş, Anadolu’nun yerel tanrılarıyla Mezopotamya kökenli unsurlar birleşerek geniş bir inanç dünyası oluşturulmuştur.

I. Tudḫaliya	1425 – 1390	Hitit Krallığı’nın ikinci kurucusu kabul edilir. İlk seferini batıya düzenlemiştir. Assuva’dan pek çok esir toplamıştır. Daha sonra Mitanniler ve Kaşkalara yönelmiştir. Halep kentini ele geçirmiştir. Eşi Nikkalmati’nin adı Hurrice kökenlidir. Kızı Aşmunikal, bilinen tek çocuğudur.
I. Arnuwanda	1390 – 1380	Ašmu-Nikkal’in kocası, I. Tudḫaliya’nın damadıdır. Batıdaki problemlerle ve Kaşkalarla meşgul olmuştur. Bu nedenle Suriye’de aktif bir politika izleyememiştir.
II. Tudḫaliya	1380 – 1350	Ašmu-Nikkal ve I. Arnuwanda’nın oğludur. Hitit Krallığı, II. Tudḫaliya döneminde dört yandan kuşatılmış ve yıkılma tehlikesi geçirmiştir. Ancak II. Tudḫaliya, kararlılığı ve azmi sayesinde devleti ayakta tutabilmiştir. Oğlu I. Šuppiluliuma’yı kuzeydoğuya göndererek Ḫaiaša’yı işgal etmiştir.
I. Šuppiluliuma	1350 – 1322	Hitit Krallığı’nın en başarılı krallarından biridir. Anadolu’nun dört yanına seferler düzenlemiştir. Kaşkalara karşı kuzeyde pek çok tahkimat yaptırmış, güneydeki Karkamış’ı fethetmiştir. Mısır kraliçesi Anhesenamen ile evlendirmek üzere gönderdiği oğlu öldürülünce Mısır’a yönelmiştir. Mısır dönüşü Anadolu’ya soktuğu savaş tutsakları, meşhur Hitit Vebası Salgını’nın nedeni olarak görülmektedir. Nitekim kendisi de vebadan ölmüştür.
II. Arnuwanda	1322 – 1321	I. Šuppiluliuma’nın en büyük oğludur. Tahta geçtikten kısa süre sonra o da babası gibi vebadan dolayı yaşamını yitirmiştir.
II. Muršili	1321 – 1295	Ağabeyi II. Arnuwanda’nın ölümü üzerine henüz 20 yaşındayken tahta çıkmıştır. Düşmanları, onun acemiliğinden yararlanmaya çalışmış, ancak II. Muršili buna fırsat vermemiş, hatta sınırları daha da genişletmiştir. Hükümdarlığı sırasında gerçekleşen bir güneş tutulması, tanrıların işareti olarak görülmüştür.
II. Muwatalli	1295 – 1272	II Muršili’nin hayattaki en büyük oğlu olarak tahta çıkmıştır. Kuzeydeki Kaşka saldırılarına karşı kardeşi III. Ḫattušili’yi görevlendirmiş, kendisi güneye yönelmiştir. Hatta başkenti de güneye taşımıştır. Mısır firavunu II. Ramses ile Kadeş Savaşı’nı yapmıştır. Bu savaşta iki taraf da bariz bir zafer elde edememiştir ancak Suriye’deki bazı kritik noktalar Hititlerin elinde kalmıştır.
III. Muršili	1272 – 1265	II. Muwatalli’nin oğludur, ancak annesi, adı bilinmeyen bir harem kadınıdır. Başkenti Hattuša’ye geri taşımıştır. Amcası III. Ḫattušili ile zıtlaşması sonucu sürgün edilmiştir.
III. Ḫattušili	1265 – 1237	Mısır firavunu II. Ramses ile Kadeş Barış Antlaşması’nı imzaladı. Genel olarak barışçıl bir politika benimsedi. Hurrili bir rahibin kızı olan Puduhepa ile evlendikten sonra Hurri inancının yayılmasına ve dinin siyasete alet edilmesine neden oldu. Ömrünün son yıllarını hastalıklarla geçirdi.
IV. Tudḫaliya	1237 – 1209	III. Ḫattušili’nin Puduhepa’dan olma oğludur. Aslında tahta geçme hakkı ağabeyinindi ancak babası geleceğin kralı olarak IV. Tudḫaliya’yı hazırlamıştı. IV. Tudḫaliya, babasının barışçıl politikasını büyük ölçüde sürdürdü. Babilli bir prenses ile evlendi. Asur hükümdarıyla yaptığı savaşı kaybetti.
III. Arnuwanda	1209 – 1207	IV. Tudḫaliya’nın oğludur. Çok az bir süre tahtta kalmıştır. Oğlu olmadığı için öldükten sonra kardeşi II. Šuppiluliuma tahta geçmiştir.
II. Šuppiluliuma	1207 – 1180	Hitit İmparatorluğu’nun son kralıdır. Kıbrıslıları yenilgiye uğratmıştır. Ancak uzun zamandır devam eden siyasi istikrarsızlık ve gıda kıtlığı, imparatorluğun gücünü kaybetmesine neden olmuştur. Kuzeyden gelen Kaşka saldırıları ve Deniz Kavimleri’nin yol açtığı yıkımla Hitit İmparatorluğu tarihe karışmıştır.