Geçtiğimiz hafta Animal Cognition’da yayınlanan makale, bozkurtların (Canis lupus) tıpkı en yakın dostlarımız olan köpekler gibi insan seslerini ayırt etme yeteneğine sahip olduğunu gösteriyor.1
Araştırmacılar, hayvanların bilişsel kapasitelerine ışık tutan dikkat çekici bir çalışma sonucunda bozkurtların, tanıdık ve tanıdık olmayan insan seslerini ayırt etme yeteneğine sahip olduklarına yönelik kanıtlar buldular. Daha önce en yakın akrabaları olan evcil köpeklerde gözlemlenen bu yetenek, köpeklerin sahiplerinin seslerini tanıma yeteneğinin, evcilleştirmenin bir sonucu olamayabileceğini gösteriyor.
Etologlara göre bulgular, türler arası iletişim anlayışımıza meydan okuyabilecek nitelikte olup ses tanıma yeteneklerinin evrimsel kökenlerine dair önemli bilgiler sağlıyor. Peki araştırmacılar, kurtların tanıdık ve tanıdık olmayan insan sesleri arasında ayrım yapıp yapamayacağını nasıl belirledi?
Araştırma, alışkanlık-dishabituasyon paradigması kullanılarak gözetim altındaki kurtlara bakıcılarının seslerinin ve yabancıların seslerinin kayıttan dinletilmesiyle yürütüldü. Bu kayıtlar hem bildik hem de alışılmadık ifadeler içeriyordu. Nitekim araştırmacılar, kurtların tepki süresini ölçerek tanıdık ve tanıdık olmayan bireylerin sesleri arasında ayrım yapıp yapamayacağını rahatlıkla belirleyebilirdi.
Titizlikle sürdürülen çalışmanın sonuçları bilim camiası için oldukça anlamlı oldu. Kurtlar, tanıdık olmayan seslere kıyasla bakıcılarının seslerine maruz kaldıklarında önemli ölçüde daha uzun tepki süresi sergilediler. Bu, kurtların köpeklere benzer şekilde, tanıdık ve tanıdık olmayan insan sesleri arasında ayrım yapma yeteneğine sahip olduğunu gösteriyor. Bulgular, bu becerinin muhtemelen kurtlarla köpeklerin ortak atalarında var olduğunu ve omurgalılar arasında farklı türlerden bireyleri tanıma konusunda genel bir yetenek olabileceğini düşündürüyor.
Ancak bu durum, kurtlar arasında var olan sosyal etkileşimler için ne anlama geliyor?
Tanıdık sesleri algılamak, kurtların atalarına işbirliği ve avlanma stratejileri gibi çeşitli sosyal etkileşimlerde avantajlar sağlamış olabilir. Kurtlar, sürü halinde, birbirine sıkı sıkıya bağlı aile birimlerinde yaşayan oldukça sosyal hayvanlardır. İster birlikte avlanmak ister bölgeyi savunmak olsun, sürü içindeki faaliyetleri koordine etmek için etkili iletişim çok önemlidir. Tanıdık ve tanıdık olmayan insan sesleri arasında ayrım yapma yeteneği, bu tür bir iletişimi kolaylaştırmış olabilir. Hatta daha verimli bir dayanışma sağlayarak potansiyel olarak sürünün hayatta kalma şansını artırmış olabilir.
Araştırma Sonuçları, İnsan Seslerini Ayırt Etme Yeteneğinin Evrimsel Kökenine Işık Tutuyor
Evrimsel biyologlara görre çalışmanın sonuçları kurtların ve köpeklerin de ötesine uzanıyor. Gözetim altındaki kurtların, evcilleştirilmiş köpeklerden farklı olmalarına rağmen tanıdık insan seslerini ayırt edebilmeleri, bu yeteneğin omurgalılar arasında daha önce düşünülenden daha yaygın olabileceğini işaret ediyor. Bu, heyecan verici bir soruyu gündeme getiriyor: Diğer vahşi hayvan türleri de tanıdık ve tanıdık olmayan insan seslerini ayırt etme yeteneğine sahip olabilir mi?
Ses tanıma yeteneklerinin evrimsel kökeni göz önüne alındığında, bu beceriyi etkilemiş olabilecek seçici baskılar hakkında ilgi çekici spekülasyonlar yapmak mümkün. Örneğin, tanıdık insan seslerini ayırt edebilen ata kurtların hayatta kalma ve üreme başarısı daha mı yüksekti?
Dayanışma ve etkili iletişim, vahşi yaşamda çok önemlidir ve insanlar gibi farklı türlerden bireyleri tanıyabilmek, sosyal etkileşimin bu yaşamsal yönlerini kolaylaştırmış olabilir.
Konuyu daha da derinleştirelim! Kurtlar ve köpekler ortak bir atayı paylaşırken taksonomik yolları uzun süre önce evcilleştirme yoluyla ayrılmıştı. Ancak bu çalışma, tanıdık insan seslerini tanıma yeteneğinin muhtemelen evcilleştirme sürecinden önce gelişmiş olabileceğini öne sürüyor.
Köpekler, insanlarla uzun süredir devam eden ilişkileri sayesinde bu yeteneği binlerce yıllık seçici baskılar ve yakın sosyal bağlar boyunca korumuş ve daha da geliştirmiş olabilir. Ancak bu bilişsel özelliğin şekillenmesinde genetik, davranışsal ve çevresel faktörler iç içe geçmiş olduğu için daha fazla araştırma yapılması gerekiyor.
Hayvanların bilişsel kapasitelerini anlamak, özellikle tutsak ortamlarda, onların refahı ve idare edilmesi için önemli etkilere sahiptir. Kurtların tanıdık ve tanıdık olmayan insan sesleri arasında ayrım yapabilmesi, gözetim altındaki kurtlara tanıdık seslerin dinletilmesiyle onların refahının olumlu yönde değiştirilebileceği düşünülüyor.
Gözetim altındaki hayvanlar, vahşi doğada karşılaşacakları sosyal ve çevresel uyaranların olmaması nedeniyle genellikle stres ve izolasyon yaşarlar. Bakıcılar, tanıdık sesleri çevrelerine dahil ederek, kısıtlılık halinin bazı olumsuz etkilerini potansiyel olarak hafifletebilir, bir aşinalık duygusu sağlayabilir ve stres düzeylerini azaltabilir.
Bu, bir başka merak uyandıran soruyu gündeme getiriyor: Tanıdık seslerin kullanılması, gözetim altındaki diğer türler üzerinde de benzer olumlu etkilere sahip olabilir mi?
Tanıdık seslerin çeşitli hayvan türleri üzerindeki etkisini keşfetmek, onların refahını iyileştirmek adına yeni olanaklar sağlayabilir. Örneğin araştırmalar, kuşlar ve primatlar gibi belirli türlerin de tanıdık bireyleri algılayabildiğini göstermiştir. Eğer bu hayvanlar, tanıdık seslere kurtların yaptığı gibi benzer tepkiler sergiliyorsa bu, tanıdık bireylerden alınan işitsel verilerle belirli türlerin kısıtlılık ortamlarının kısmen de olsa iyileştirebileceğini gösteriyor.
Kurtların insan sesleri arasında ayrım yapma becerisine ilişkin bulgular, ilgili mekanizmaların daha fazla araştırılmasını da teşvik ediyor. Kurtlar sesleri ayırt etmek için hangi özel yöntemleri kullanıyor? Perde, ritim ya da diğer akustik özellikler mi? Kurtların tanıdık sesleri algılarken güvendikleri faktörleri anlamak, hayvanlar arasında ses tanıma ile ilgili bilişsel süreçlere yönelik bildiklerimize önemli katkılar sağlayabilir.
- Gammino, B., Palacios, V., Root-Gutteridge, H. et al. “Grey wolves (Canis lupus) discriminate…human voices” Animal Cognition, June 20, 2023[↩]