Arkeologlar kısa süre önce Sagalassos’ta sıra dışı bir Roma mezarı ortaya çıkardılar. Buluntular, insanların kendilerini hortlayan ölülerden korumak için tılsımlara başvurduklarını gösteriyor.
Sagalassos antik kentinde görev yapan arkeologlar, yaklaşık 1900 yıllık normatif olmayan bir Roma mezarı ve büyülü uygulamalara işaret eden bazı materyaller buldular.
Keşif, Anadolu’nun güneybatısında yer alan Sagalassos antik kentinin doğusundaki nekropolde yapıldı.
Mezar ve buluntularla ilgili araştırma makalesi, 21 Şubat 2023 tarihinde Antiquity dergisinde çevrimiçi olarak yayınlandı.1
Araştırma makalesinin yazarları, ortaya çıkarılan mezarın alışılmadık özellikleriyle öne çıktığını söylüyor.
Mezarda tek bir bireye ait çok sayıda yanmış kemik kalıntısı ve bazı mezar eşyaları bulundu.
Kazı ekibindeki arkeologlara göre kemiklerin konumu, cesedin mezar içinde yakıldığını gösteriyor. Kremasyon uygulamaları genellikle mezar dışında gerçekleştirildiği için bu, sıra dışı bir keşif olarak kabul ediliyor.
Osteolojik analizler, mezarda bulunan kemiklerin 18 yaş üstü bir erkeğe ait olduğunu gösteriyor.
Fotoğraf: Sagalassos Archaeological Research Project
Bükülmüş Demir Çiviler
Mezardan çıkarılan eşyalar arasında en dikkat çekeni bükülmüş demir çivilerdi. Araştırma makalesinin yazarları, bu çivilerin işlevsel bir amaca hizmet etmediğini ileri sürüyor.
Arkeologlara göre demir çiviler, bir tabuttan veya herhangi bir ahşap mezar eşyasından arda kalan objeler değildi. Birçoğu daha önce başka bir yerde kullanılmış ya da mezar etrafına serpiştirilmeden önce kasıtlı olarak bükülmüştü.
Arkeologlar, söz konusu demir çivilerin kasıtlı olarak mezarın etrafına serpiştirildiğini düşünüyor. Makalede, geçmişte tılsım olarak kullanılan demir çivilerden bahsediliyor ve konuyla ilgili eski edebî kaynaklardan örnekler veriliyor.
Koruyucu Tılsım Olarak Demir Çiviler
Birçok bilim insanı, mezarlarda bulunan izole demir çivileri, ölüyü öteki dünyada kötülüklerden koruyan ya da ölünün hortlayıp öç almasını engelleyen tılsımlar olarak yorumlamıştır.2
Fotoğraf: Sagalassos Archaeological Research Project
Mezarın Üzeri Tuğlalarla Kaplanmış
Arkeologlar mezarın 24 adet tuğla ile kaplandığını belirlediler. Tuğlaların alt yüzeyleri soluk renkli olduğu için kremasyon henüz sona ermeden mezara yerleştirildikleri düşünülüyor.
Üstelik mezar yalnızca tuğlalarla kaplı değildi. Tuğlaların üzerinde bir de kireç tabakası vardı.
Araştırmalara göre mezarlarda alçıtaşı ya da kireç kullanma geleneğinin kökleri Neolitik Çağ‘a dek uzanıyor.
Binlerce yıldır insanlar, salgın hastalıkları önlemek, potansiyel kötü kokuları azaltmak, hayvanları cesetlerden uzak tutmak gibi çeşitli nedenlerle mezarlarda kireç kullanmışlardır.
Ancak arkeologlara göre Sagalassos antik kentindeki sıra dışı mezarda kirecin bu nedenlerden herhangi biri için döküldüğüne yönelik bir belirti yok. Bu nedenle makalenin yazarları, mezardaki kirecin, ölen kişinin olası kötü etkilerinden korunmak için kullanılmış olabileceğini düşünüyorlar.
Fotoğraf: Sagalassos Archaeological Research Project
Araştırmacılar, aslında Roma İmparatorluğu’nun birçok yerinde mezarın içinde kremasyon uygulama, tuğla ya da kireçle kaplama ve bükülmüş demir çiviler saçma gibi defin göreneklerinin yaygın olduğunu söylüyorlar. Ancak söz konusu göreneklerin aynı anda uygulandığı başka bir Roma mezarının bilinmemesi, söz konusu keşfin önemini ortaya koymaktadır.
Japonya’da Bulunan Dev Kılıç Kötü Ruhlarla Savaşmak İçin Mi Yapılmıştı?
Ölen kişinin geri dönüşünden neden bu kadar korkulduğu ise şimdilik bir gizem. İskelet kalıntılarında herhangi bir travma ya da hastalık izine rastlanmadı. Uzmanlar, kemiklerin yanmış olması nedeniyle tutarlı tahminlerde bulunmanın zor olduğunu söylüyorlar.
Sagalassos
Antik Pisidia bölgesinde yer alan Sagalassos’ta ilk yerleşim izleri MÖ 5. yüzyıla dek uzanır. Bir süre Ahameniş egemenliğinde kalan Sagalassos, MÖ 4. yüzyılda III. İskender (Büyük İskender) tarafından fethedilmiştir. Roma İmparatorluğu döneminde kentte yapılaşma faaliyetleri artmıştır. Bu binaların birçoğu MS 7. yüzyılda bir depremde yıkılmıştır. Önceleri, bu depremden sonra kentin terk edildiği düşünülüyordu ancak son araştırmalar MS 13. yüzyıla kadar iskan edildiğini göstermektedir.3
- “Magical practices? A non-normative Roman imperial cremation at Sagalassos“, Johan Claeys & Katrien Van de Vijver & Elena Marinova & Sam Cleymans & Patrick Degryse & Jeroen Poblome, Antiquity, Volume 97, Issue 391, 158–175, Cambridge University Press, February 2023[↩]
- “Nails for the Dead“, Silvia Alfayé Villa, Magical Practice in the Latin West, ISBN: 9789004179042[↩]
- “The history of Sagalassos“, arts.kuleuven.be, Sagalassos Archaeological Research Project[↩]