Przez tysiące lat pierwotne religie i starożytne wierzenia kształtowały pogląd ludzi na świat. Od animizmu i szamanizmu po politeizm i kult przodków, tradycje te oferują fascynujący wgląd w duchową podróż ludzkości. Chociaż współczesne religie mogą dominować w dzisiejszym świecie, korzenie wiary sięgają tych starożytnych systemów wierzeń.
Czym jest religia pierwotna? Wprowadzenie do starożytnych systemów wierzeń
Pierwotne religie to zróżnicowana i złożona grupa tradycji, które często są zakorzenione w określonych regionach geograficznych i kulturach. Religie te są zazwyczaj kojarzone z tradycyjnymi społeczeństwami, które często określano jako prymitywne.
Jedną z charakterystycznych cech religii pierwotnych jest ich związek z naturą. W tych systemach wierzeń często uważa się, że naturalne elementy, takie jak zwierzęta i rośliny, posiadają nadprzyrodzone moce.
W przeciwieństwie do wielu głównych religii, pierwotne religie często charakteryzują się poleganiem na tradycji ustnej. Te tradycje religijne są zazwyczaj przekazywane w opowieściach, mitach i pieśniach.
Kiedy pojawiły się religie pierwotne?
Nie jest jasne, kiedy pojawiły się pierwotne religie, ponieważ są one często kojarzone ze społeczeństwami prehistorycznymi, które nie pozostawiły pisemnych zapisów. Jednak powszechnie uważa się, że zachowania religijne pojawiły się najpóźniej w epoce górnego paleolitu. Datowanie pojawienia się pierwotnych religii na wcześniejsze okresy jest dziś uważane za spekulatywne, ponieważ nie ma wystarczających dowodów.1
Fotografia: Bjørn Christian Tørrissen (Wikimedia) ©️CC BY-SA 4.0
W czasach prehistorycznych ludzie żyli w grupach koczowniczych i utrzymywali się z łowców-zbieraczy. Zamiast postrzegać siebie jako lepszych od natury, nawiązali z nią skuteczną więź. Postrzegali siebie jako głęboko splecionych z otaczającymi ich roślinami, zwierzętami i innymi elementami.
W wyniku ich interakcji z naturą pierwotni ludzie rozwinęli wierzenia religijne i pierwotne religie skoncentrowane na naturze.
Z biegiem czasu, gdy akumulacja kulturowa stała się bardziej złożona, a język pisany zaczął ewoluować, niektóre z tych pierwotnych religii rozwinęły się i stały się bardziej sformalizowane.
Charakterystyka pierwotnych religii
Pierwotne religie zwykle charakteryzują się wiarą w nadprzyrodzone królestwo, które istnieje poza światem fizycznym. Istoty nadprzyrodzone, takie jak bogowie, duchy i przodkowie, często zamieszkują tę sferę duchową. Uważa się, że istoty te mogą wpływać na wydarzenia w świecie fizycznym.
Religie pierwotne są również znane ze swojego bliskiego związku z naturą. Wiele rzeczy, które są częścią natury, uważa się za święte. Duchy lub bogowie są zwykle kojarzeni z elementami natury, takimi jak słońce, księżyc, gwiazdy i zwierzęta. Na przekonania te często wpływa środowisko naturalne, w którym żyli ludzie.
| Szwedzki etnograf i historyk religii Åke Hultkrantz argumentował, że religii nie można zdefiniować bez odniesienia do pojęcia „nadprzyrodzonego”.2 |
Pierwotne religie to zazwyczaj tradycje ustne i przekazywane z pokolenia na pokolenie ustnie. Często brakuje im świętych ksiąg.
Ponadto pierwotne religie mają zwykle silny element wspólnotowy. Ceremonie religijne są często wykonywane przez całą społeczność, a nie przez wyspecjalizowane kapłaństwo. Ceremonie te służą wzmocnieniu więzi społecznych między członkami społeczności oraz nawiązaniu połączenia ze sferą duchową.
Pierwotne tradycje religijne
Pierwotne religie są bardzo zróżnicowane i różnią się znacznie w zależności od konkretnej kultury i regionu geograficznego. Chociaż wiele z nich ma podobne cechy, każdy ma swoje unikalne wierzenia, praktyki i rytuały.
Animizm
Animizm to system wierzeń występujący w wielu kulturach na całym świecie, w tym w wielu rdzennych i pierwotnych religiach. Opiera się na idei, że wszystkie rzeczy, w tym przedmioty i elementy naturalne, posiadają duchową esencję lub duszę.
Wierzenia animistyczne często wiążą się z bliskim związkiem ze światem przyrody i głębokim szacunkiem dla środowiska. Wiele kultur animistycznych uważa, że ważne jest życie w zgodzie z naturą. Może to obejmować takie praktyki, jak składanie modlitw lub ofiar duchom natury lub unikanie pewnych działań, które mogą szkodzić środowisku.
Szamanizm
Szamanizm jest ekstatyczną techniką i rodzajem praktyki religijnej, która różni się znacznie w zależności od kultury. W centrum szamanizmu znajdują się praktykujący zwani szamanami, którzy, jak się uważa, mają specjalną zdolność komunikowania się z duchami i bogami.
Szamani używają pewnych technik, aby wejść w odmienne stany świadomości, takich jak medytacja, intonowanie lub używanie psychoaktywnych roślin. W tym stanie szaman może uzyskać dostęp do królestwa duchowego i komunikować się z duchami i przodkami.
Szamani często służą jako uzdrowiciele, wróżbici i przewodnicy dla swojej społeczności, wykorzystując swoją zdolność komunikowania się z duchami. Mogą również odprawiać ceremonie i rytuały ku czci duchów.
Totemizm
Totemizm to system wierzeń, który odzwierciedla ścisły związek między człowiekiem a naturą. Polega na używaniu totemów, które są uważane za święte i służą jako symbol określonej grupy lub społeczności.
Uważa się, że totemy zapewniają społeczności różne korzyści, takie jak ochrona, przewodnictwo lub moc duchowa. Członkowie społeczności mogą używać totemu jako symbolu swojej tożsamości, a także włączać go do swojego codziennego życia poprzez różne rytuały i praktyki.
Fetyszyzm
Fetyszyzm to praktyka polegająca na używaniu przedmiotów, które, jak się uważa, mają nadprzyrodzone moce. Przedmioty te są często nazywane fetyszami.
Główną różnicą między totemizmem a fetyszyzmem jest rodzaj przedmiotu, który jest uważany za święty. W totemizmie świętym przedmiotem jest głównie zwierzę lub roślina, która służy jako symbol określonej grupy lub społeczności. Jednak w fetyszyzmie fetysze to głównie przedmioty nieożywione, takie jak posągi lub amulety, o których uważa się, że mają cechy duchowe. Często są używane w różnych rytuałach i ceremoniach, aby przynieść pożądane rezultaty, takie jak uzdrowienie lub ochrona.
Kult przodków
Kult przodków polega na szanowaniu duchów przodków i akceptowaniu ich jako opiekunów. Jest to powszechne w tradycyjnych społecznościach, w których przodkowie są uważani za ważną część społeczeństwa.
W kulcie przodków duchy zmarłych są czczone i czczone poprzez różne rytuały i ceremonie. Mogą one obejmować jedzenie, picie i inne dary, a także modlitwy. Celem tych rytuałów jest utrzymanie komunikacji między żywymi a umarłymi.
Kult natury
Kult natury to rozpoznawanie i czczenie elementów naturalnych, takich jak ciała niebieskie, rzeki, góry, drzewa i zwierzęta, jako bóstw lub mocy nadprzyrodzonych. Praktyki kultu przyrody można znaleźć w wielu religiach i tradycjach, w tym w animizmie, szamanizmie, pogaństwie i Wicca. W tych tradycjach natura to nie tylko byt fizyczny, każdy element ma również właściwości duchowe. Dlatego ludzie powinni unikać wyrządzania krzywdy naturze i żyć z nią w zgodzie.
- „Beginning Of Religion„, Ina WUNN, Numen, 47(4), 417-452[↩]
- „The Concept of the Supernatural in Primal Religion„, Åke HULTKRANTZ, History of Religions, 1983, 22:3, 231-253[↩]