Informatie over de oorsprong van schriftelijke communicatie wordt over het algemeen afgeleid uit gegevens van de disciplines epigrafie en paleografie. Epigrafie richt zich met name op de bestudering van inscripties, symbolen gegraveerd in stenen en geschriften geëtst op oppervlakken. Paleografie-experts bestuderen daarentegen de evolutie van alfabetten en oude schrijfsystemen. Academici en onderzoekers gebruiken deze studies om de verhalen van voorbije culturen naar het heden te brengen.
Oorsprong van schriftelijke communicatie
De oorsprong van schriftelijke communicatie vindt zijn wortels in de inspanningen van de mensheid om gedachten uit te drukken door middel van symbolen, tekens en specifieke visuele elementen. Deze inspanning kende aanzienlijke ontwikkelingen in prehistorische tijden, met name met de opkomst van petrogliefen.
Rotstekeningen hebben de overdracht van informatie, culturele expressie en misschien de overdracht van abstracte concepten tussen gemeenschappen vergemakkelijkt. Dit kan worden gezien als onderdeel van het evolutionaire proces van taal. Rotstekeningen kunnen echter niet als taal worden geclassificeerd omdat ze de fundamentele kenmerken van taal missen, namelijk een symbolische structuur die gepaard gaat met vocale of verbale expressie. Taal is gebaseerd op de betekenisvolle rangschikking van gesproken of geschreven klanken en symbolen binnen een specifieke groep. Rotstekeningen daarentegen neigen meer naar visuele vertelling of symboliek.
De geschiedenis van geschreven taal is gevormd door het begin van de mensheid om gedachten uit te drukken door middel van symbolen, letters en cijfers. Deze evolutie wordt vaak toegeschreven aan de uitvinding van het spijkerschrift door de Sumeriërs in Mesopotamië rond het 4e millennium v.Chr. Spijkerschrift, ontwikkeld door de Sumeriërs, werd een instrument voor het opslaan en vergemakkelijken van communicatie in handel, recht en andere sociale activiteiten, en legde daarmee de basis voor geschreven taal. Kort daarna ontstonden de Egyptische hiërogliefen, die veel alfabetten beïnvloedden.
Spijkerschrift
Het spijkerschrift is een schrijfsysteem dat voornamelijk werd aangenomen door oude Mesopotamische beschavingen. Het geldt als een van de oudste bekende vormen van schrijven, met zijn wortels te traceren naar de vroege stadia van het bronzen tijdperk in Zuid-Mesopotamië.
Gebruikt door beschavingen zoals de Sumeriërs, Akkadiërs, Elamieten, Assyriërs, Babyloniërs, Hittieten en vele anderen, omvatte het spijkerschrift het maken van wigvormige indrukken op zachte klei met behulp van een stompe riet. Aanvankelijk vertegenwoordigden deze indrukken picturale symbolen die objecten of concepten afbeeldden. Echter, in de loop der tijd evolueerde het spijkerschrift tot een meer ingewikkeld en flexibel systeem, met inbegrip van fonetische elementen en syllabische tekens.
In de loop der tijd werd het spijkerschrift aangepast om verschillende talen te schrijven, waarbij elke taal zijn eigen reeks tekens en regels ontwikkelde. Administratieve verslagen, juridische documenten, literaire werken en religieuze teksten uit die tijd werden overgedragen aan toekomstige generaties via het spijkerschrift.
Tegen de 1e eeuw na Christus maakte het spijkerschrift plaats voor alfabetische schrijfsystemen zoals het Aramees en het Grieks, en verdween geleidelijk naar de achtergrond. Dankzij 19e-eeuwse wetenschappers die oude inscripties ontcijferden, zijn waardevolle inzichten verkregen in de geschiedenis, cultuur en literatuur van het oude Nabije Oosten.
Hiërogliefen
Hiërogliefen zijn een van de oude schrijfsystemen die in de oudheid werden gebruikt. Het mysterie van het hiërogliefenschrift werd ontcijferd in 1822 door de Franse filoloog Jean-François Champollion door de studie van de Rosetta-steen.
Hoewel veel beschavingen, zoals de Luvianen en Urartiërs, hun eigen hiëroglifische schriften hadden, behoren de meest bekende en oude hiërogliefen tot Egypte. Egyptische hiërogliefen werden ongeveer 3600 jaar lang gebruikt, van ongeveer 3200 voor Christus tot de 4e eeuw na Christus. Bovendien hebben ze invloed gehad op andere oude schrijfsystemen, zoals het Fenicische alfabet.
Egyptische hiërogliefen bestaan uit verschillende eenvoudige afbeeldingen die geluiden of betekenissen vertegenwoordigen. Deze afbeeldingen kunnen elk dier, plant, mens, object of symbool voorstellen. Elke afbeelding wordt gebruikt om de visuele representatie van iets of een handeling over te brengen en bepaalt het geluid of de lettergreep van een gesproken woord.
Hiëroglifisch schrift kan van boven naar beneden of van rechts naar links worden gerangschikt. De richting van het schrijven wordt begrepen op basis van de oriëntatie van de afbeeldingen. Omdat het schrijven en lezen van hiërogliefen artistiek talent en een uitgebreide opleiding vereiste, werd het doorgaans uitgevoerd door bevoorrechte individuen zoals farao’s, edelen en priesters.
Geoglief
Geoglief is een term die wordt gebruikt om grote motieven te beschrijven die door mensen op aarde zijn gemaakt. Het doel achter hun creatie blijft nog steeds een mysterie. Sommige onderzoekers suggereren dat geogliefen mogelijk zijn gebruikt voor doeleinden zoals hemelse kalenders, rituelen, kunst of communicatie.
De meest significante voorbeelden van geogliefen zijn gevonden in de Nazca-woestijn in Peru. Deze geogliefen worden gemaakt door de donkergekleurde rotsen op het oppervlak van de woestijn te verwijderen om de lichtgekleurde grond eronder bloot te leggen.
De Nazca-lijnen omvatten verschillende motieven en antropomorfe figuren zoals geometrische vormen, dieren en planten. Er wordt aangenomen dat de Nazca-lijnen mogelijk hebben gediend als een instrument voor het beheren van landbouwactiviteiten in de Nazca-cultuur.
Petroglief
Petroglief is een algemene term die vaak wordt gebruikt om te verwijzen naar oude tekeningen en symbolen gemaakt door het uitsnijden of inciseren op rotsoppervlakken. Vaak geassocieerd met prehistorische mensen, worden petroglyfen beschouwd als een vorm van rotskunst die sporen draagt van oude tijdperken en inheemse culturen.
Deze vorm van rotskunst kan worden gezien als een middel voor mensen om hun relaties met de natuur, het universum en het metafysische uit te drukken door middel van symbolische of gestructureerde tekeningen. Petroglyphs tonen verschillende afbeeldingen, waaronder smeekbeden aan goden, rituelen, het dagelijks leven, scènes van jagen en oorlog, en reflecties van culturele kenmerken. Daarnaast behoren sjamanistische symbolen, kosmologische wezens en mythologische dieren tot de meest voorkomende figuren.
Petroglyphen, wanneer geëvalueerd binnen chronologische en culturele contexten, helpen archeologen en antropologen bij het begrijpen en interpreteren van prehistorische perioden.
Het interpreteren van petroglyfen kan echter soms uitdagend zijn. Dit komt doordat de betekenissen van symbolen vaak niet volledig worden begrepen zonder een bekende taal. Dit gebrek aan een bekende taal kan leiden tot verschillende interpretaties tussen verschillende culturen. Daarom hanteren archeologen, antropologen en andere experts vaak een brede interdisciplinaire benadering om petroglyfen te begrijpen.
Runenschrift
Het runenschrift is een schrijfsysteem dat historisch gezien is gebruikt onder Germaanse volkeren, met name prominent in de Oud-Noorse en Oud-Engelse culturen. Het runenalfabet is gebaseerd op eenvoudige symbolen, vaak bestaande uit verticale lijnen.
Het runenalfabet staat ook bekend als “Futhark” in Noord-Europa. De naam van dit alfabet is afgeleid van de combinatie van de eerste zes letters (f, u, þ, a, r, k) in het alfabet. Het oorspronkelijke Futhark-alfabet had oorspronkelijk 24 tekens, maar werd later teruggebracht tot 16.
Het runenschrift werd over een lange periode gebruikt, van de 2e eeuw na Christus tot de 17e eeuw. Tot op heden zijn meer dan 5.000 runeninscripties ontdekt in heel Europa. Een aanzienlijk meerderheid van deze inscripties is te vinden in landen zoals Zweden, Noorwegen en Denemarken.
Het runenalfabet werd ook gebruikt door Turken en Hongaren. Sommige tekens in het Orkhon-alfabet, dat het inheemse alfabet is van het Turkse volk, vertonen gelijkenissen met die in het Futhark-alfabet. Ze hebben echter verschillende fonetische kenmerken.
(Oprichter van het Tweede Turkse Khaganate.)
Andere semantische symbolen
Semantische symbolen zijn taalkundige indicatoren die worden gebruikt voor de overdracht en het begrip van betekenis. Deze indicatoren dienen als een formeel systeem dat interactie tussen individuen en tussen verschillende culturen mogelijk maakt.
Fonogrammen
Phonogrammen zijn symbolen die specifieke geluiden vertegenwoordigen. Deze symbolen zijn tekens die de klankstructuur van een taal weergeven. De letters in een alfabet zijn een typisch voorbeeld van fonogrammen. Elke letter komt overeen met een specifiek geluid of een combinatie van geluiden. Bijvoorbeeld, de letters in het Latijnse alfabet (A, B, C, enz.) vertegenwoordigen specifieke geluiden, en door deze letters te combineren worden woorden gevormd.
Ideogrammen
Ideogrammen zijn symbolen die worden gebruikt om een gedachte of concept voor te stellen. Over het algemeen drukken ze een idee direct uit in plaats van de fonetische klanken van woorden in een taal. Getallen en wiskundige symbolen behoren tot de meest bekende ideogrammen. Bijvoorbeeld, symbolen zoals &, ÷, % hebben dezelfde betekenis in veel talen.
Logogrammen
Een logogram is een enkel symbool dat een specifiek woord of concept vertegenwoordigt. Deze symbolen geven over het algemeen direct een woord weer in plaats van de klanken van een taal. Voorbeelden hiervan zijn Chinese karakters en Japanse kanji-karakters. Logogrammen helpen bij het uitdrukken van woorden in complexe schrijfsystemen op een kortere en meer beknopte manier.
Pictogrammen
Pictogrammen zijn eenvoudige afbeeldingen en symbolen die vaak een specifiek object, handeling of concept symboliseren. Ze worden gebruikt om communicatie te vergemakkelijken en betekenis snel over te brengen naar een breed publiek. Daarom spelen ze een belangrijke rol in interculturele communicatie.
Pictogrammen worden meestal ontworpen op een manier die voor iedereen begrijpelijk is. Bijvoorbeeld, een eenvoudige silhouet dat een brandblusser afbeeldt, kan een pictogram zijn. Dit symbool geeft snel betekenis zonder de noodzaak van taalvaardigheden of grammaticale kennis. Voorbeelden van pictogrammen zijn richtingaanwijzers op luchthavens, nooduitgangsborden in hotelkamers, en symbolen op kaarten (zoals het symbool van een vork en mes voor restaurants of een bierpul symbool voor bars).
- JAGERSMA, Bram. A descriptive grammar of Sumerian. 2010. PhD Thesis. Leiden University.
- Wikipedia contributors. (2024, January 14). Cuneiform. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 17:29, January 18, 2024.
- Parkinson, R. B., Diffie, W., Fischer, M., & Simpson, R. S. (1999). Cracking codes: the Rosetta Stone and decipherment. Univ of California Press.
- Richter, C., Teichert, B., & Pavelka, K. (2021). Astronomical Investigation to Verify the Calendar Theory of the Nasca Lines. Applied sciences, 11(4), 1637.
- İlteriş Bilge. Türk Bitig. Göktürkçe çeviri yazıcı (To convert Latin letters to Old Turkish letters).
- Wikipedia contributors. Phonogram (linguistics), Logogram, Ideogram, Pictogram. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 17:44, January 18, 2024.