Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden

Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden

De Okoenev-mensen zijn het onderwerp geweest van veel studies, zowel met hun oorsprong als de interessante abstracte tekeningen die ze achterlieten. In de geografie die ze verspreidden, zijn de rotstekeningen met zonnekoppen die op steles en rotsen zijn uitgehouwen, een van de oudste mythologische archetypen die verband houden met de zon. Er zijn nog geen definitieve gegevens dat deze rotstekeningen een zonnegod of een sjamaan symboliseren. Soortgelijke tekeningen verschijnen echter vaak als zonnegoden in schilderijen die te maken hebben met zowel Aziatische als Europese mythologieën.

Okoenev-cultuur en de oorsprong van het Okoenev-volk

De Okoenev-cultuur, een van de archeologische culturen uit de bronstijd in Zuid-Siberië, ontwikkelde zich in het gebied rond Khakassia en Minusinsk, die deel uitmaken van de Russische Federatie.

Volgens de huidige archeologische vondsten dateert de oorsprong van de Okoenev-cultuur uit de tweede helft van het 3e millennium voor Christus. Genetische analyses en haplogroepgegevens hebben bewezen dat de Okoenev-bevolking grotendeels bestaat uit een inheemse Siberische bevolking.1 Bovendien tonen antropometrische gegevens aan dat de meeste Okoenev-mensen Mongoloïde kenmerken hadden.2

Maar waar was het voormalige huis van het Okoenev-volk? Veel studies geven aan dat deze inheemse groep uit de noordelijke taiga kwam, de Indo-Europeanen uit de regio verdreef en zich rond Khakassia vestigde. Paleogenetische studies onthulden dat Y-chromosomale haplogroep Q1a dominant was in de Okoenev-populatie. Dit suggereert dat de Siberische afkomst van de indianen uit het Boven-Paleolithicum waarschijnlijk een gedeelde afkomst heeft met de Okoenev-bevolking.3

De Okoenev-mensen verdienden hun brood voornamelijk door te jagen en te vissen in het meer. Het is bekend dat ze ook geïnteresseerd zijn in metallurgie. Ze lieten stèles en monumentale stenen sculpturen achter, gevuld met artistiek interessante figuren. Geestachtige abstracte tekeningen, sjamanistische symbolen, fantastische wezens, kosmologische tekens en antropomorfe goden zijn de meest voorkomende figuren in de kunst van de Okoenev.

Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden
Een stèle uit de Okoenev-cultuur. Men denkt dat de tekening op de stèle een soort zonnegodin is.

Zoömorfe of antropomorfe rotstekeningen met een zonnekop zijn ook gevonden buiten de culturele geografie van Okoenev en in latere tijden. De Saymaluu-Tash-rotstekeningen in Kirgizië en de Tamgaly-rotstekeningen in Kazachstan behoren tot de bekendste voorbeelden.

Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden
Antropomorfe figuren in Tamgaly
? Tokatosha ©CC BY-SA 4.0

Zonnegoden en zonnegodinnen

De zon was van vitaal belang voor oude samenlevingen, net als nu ongetwijfeld. De mensen, die bijna al hun dagelijkse arbeidsverdeling in overeenstemming met het daglicht en de zon regelden, vonden verschillende manieren om haar dankbaar te zijn. Veel gemeenschappen vergoddelijkten de zon, die hen van licht en warmte-energie voorzag, en vonden manieren om dank te zeggen door haar te aanbidden. De situatie was niet anders in de samenlevingen die de culturele geografie van Okoenev en de Euraziatische steppen domineerden. Doğan Avcıoğlu schreef dat de Xiongnu-keizers elke ochtend uit hun tenten, otağ genaamd, kwamen en de zon aanbaden.4

Turkse mythologie

De zon, die meestal beladen is met vrouwelijke kenmerken zoals leven, gezondheid of overvloed, wordt gepersonifieerd met Gün Ana en Kuyaş in het Turkse pantheon.

Gün Ana is een soort zonnegodin in de Turkse mythologie. Ze symboliseert het vrouwelijke aspect van de zon. Er wordt aangenomen dat ze op de zevende verdieping van de hemel woont.

De andere godheid die in de Turkse mythologie met de zon wordt geassocieerd, is Kuyaş. Hij symboliseert het mannelijke aspect van de zon. Hij is de zoon van de scheppende god Kayra Han en broer van Ülgen. Ülgen wordt ook vaak afgebeeld met de zon en het licht. Volgens legendes van Altai-sjamanen is Ülgen de god die mensen leerde hoe ze vuur moesten maken. De uitdrukking “schepper van de zon” wordt vaak gebruikt voor Ülgen in sjamanistische gebeden.5

Baltische en Slavische mythologie

De god geassocieerd met de zon, warmte en vruchtbaarheid in de Slavische mythologie is Dazhbog. Hij is een van de belangrijkste goden in Slavische mythen. Hij wordt meestal afgebeeld met een stralende zon achter zijn hoofd.

Saulė, de zonnegodin in de Baltische mythologie, wordt ook afgebeeld met een stralende zon op haar achterhoofd. Saulė’s echtgenoot is Mėnuo, de maangod.

Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden
Saulė-fresco van de Letse schilder Janis Rozentāls, gedateerd 1910.

Baltische heidenen hielden feesten en ceremonies in de naam van de godin Saulė, elke zomerzonnewende. Deze traditie wordt vandaag de dag door neopaganisten in leven gehouden.6

Germaanse en Noorse mythologie

In de Germaanse en Noorse mythologie werd de zon verpersoonlijkt als een godin en Sól genoemd, ook bekend als Sunna/Sünna. Sól is ook de broer van de maangod Máni. Volgens de IJslandse historicus Snorri Sturluson zijn Sól en Máni de kinderen van Mundilfari.

De moord op Sól door de gigantische wolf Fenrir is een van de gebeurtenissen die tijdens Ragnarök zullen plaatsvinden.

Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden
Máni, de maangod, en Sól, de zonnegodin, getekend door de Deense illustrator Lorenz Frølich.

De personificatie van de dag in de Noorse mythologie is Dagr. Dagr’s moeder is Nótt, de personificatie van de nacht. Volgens de mythen draait Skinfaxi, die de aarde verlicht met zijn manen, rond de aarde met Dagr’s wagen en creëert de cyclus van dag en nacht.

Griekse en Romeinse mythologie

In de Griekse mythologie wordt de zon gepersonifieerd met Helios. Net als Dagr in de Noorse mythologie wordt hij afgebeeld terwijl hij op een strijdwagen door de lucht rijdt. Zijn vader is Hyperion. Het reusachtige standbeeld, opgericht in de naam van Helios in het oude Rhodos, werd vernietigd tijdens de aardbeving in 226 voor Christus.

Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden
Helios, Altes Museum, Berlijn, Duitsland

Een andere god geassocieerd met de zon in het oude Griekenland is Apollo. Afgezien van de zon wordt hij vaak geassocieerd met licht, muziek, poëzie en vruchtbaarheid. De oude Grieken noemden Mercurius naar Apollo.

Hoe Kwamen Ze Aan Hun Naam? Planeten en Grieks-Romeinse Goden

Het equivalent van Helios en Apollo in de Romeinse mythen is Sol.

Finse en Samen Mythologie

In de Finse mythologie is Paivätär de godin die wordt geassocieerd met de zon en de dag. Er wordt aangenomen dat Paivätär het licht beheerst en zilveren kleding weeft.

Het Samen-volk (ook bekend als Lappen), een volk van Fins-Oegrische afkomst en woonachtig in het noorden van Scandinavië, noemde de zonnegodin als Beaivi. De zon is veel belangrijker voor de Samen dan voor andere gemeenschappen. Omdat een deel van deze regio in het noorden van de poolcirkel ligt, komt de zon op sommige dagen in de winter niet op. Dit maakt de zonnegodin belangrijker. Om deze reden werden op bepaalde dagen van het jaar rendieren geofferd aan de Beaivi.

Opgemerkt moet worden dat Beaivi in sommige mythen wordt beschreven als een god. Ze wordt echter vaak afgebeeld als een godin.7

Okoenev-rotstekeningen en Euraziatische zonnegoden
De Samen sjamanistische trommel. Het kruis/plus-symbool in het midden van de trommel symboliseert de zon.

Áinu en Lugh in de Ierse mythologie, Belenus en Grannus in de Keltische mythologie, Nap Király en Nap Anya in de Hongaarse mythologie, Usil in de Etruskische mythologie, Amaterasu in de Japanse mythologie, Mithra in de Perzische mythologie en Barbale in de Georgische mythologie zijn enkele andere belangrijke goden die verband houden met de zon.



  1. New genetic evidence of affinities and discontinuities between bronze age Siberian populations“, American Journal of Physical Anthropology, September 2018, Volume 167, Issue 1[]
  2. Андрей Викторович ГРОМОВ – Происхождение и связи населения окуневской культуры[]
  3. The Origin of the Okunev Population, Southern Siberia: The Evidence of Physical Anthropology and Genetics“, A. G. KOZINTSEV, Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia, 2020;48(4):135-145[]
  4. Doğan AVCIOĞLU, Türklerin Tarihi, ISBN: 9789754780208[]
  5. Abdülkadir İNAN, Eski Türk Dini Tarihi, Altınordu Yayınları, ISBN: ‎9786056600975[]
  6. “Of Gods and Holidays: The Baltic Heritage”, Jonas TRINKŪNAS (Editor), 1999, ISBN: 9789986476276[]
  7. Lite Om Samisk Förkristen Din[]
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments