Mythologische entiteiten en sprookjesfiguren zijn belangrijk omdat ze sporen dragen van het sociale onderbewustzijn van de cultuur waartoe ze behoren. Samenlevingen die in vergelijkbare sociaal-culturele omstandigheden leefden, geloofden vaak in vergelijkbare enge entiteiten. Om deze reden zijn soortgelijke entiteiten in de literatuur onder verschillende namen verschenen in veel gemeenschappen waarvan de wortels zich uitstrekken tot de Euraziatische steppen. Als resultaat van culturele interactie zijn deze geëvolueerd tot de populaire horrorpersonages van vandaag, zoals vampiers en weerwolven.
Aldacı Han en de Dag van de Geesten
Aldacı Han is de naam van een mythologische entiteit in de Turkse en Altai-mythen. Er wordt aangenomen dat hij werd gestuurd door de god van de onderwereld, Erlik Han. Hoewel in sommige teksten wordt gesuggereerd dat hij een soort doodsgod is, is dit niet waar.
Kortom, Aldacı Han is de entiteit die overeenkomt met de engel des doods in de Turkse mythologie. Zoals te verwachten is, is hij verantwoordelijk voor het verzamelen van de zielen van degenen wier dood is aangebroken.
In de populaire cultuur worden engelen des doods vaak afgebeeld als een gehuld skelet met een zeis in de hand. Aldacı Han wordt echter afgebeeld als een sterke en goedgebouwde man, in het zwart gekleed, die op een zwart paard rijdt.
In het verleden, gedurende 40 dagen, konden dingen niet uit het huis worden gehaald waar Aldacı Han binnenkwam.1 Omdat men vroeger geloofde dat boze geesten onder bevel van Aldacı Han 40 dagen door het huis zwerven. Toen deze periode voorbij was, werd Üzüt Bayram, ook wel geestendag genoemd, gevierd door de nabestaanden van de overledene.
Zie ook: Dag van de Geesten en de Dood in Turkse Mythen
In sommige regio’s werd het huis vroeger vertoornd met jeneverbessentakken om de geesten te verdrijven onder het bevel van Aldacı Han.2 Zelfs vandaag de dag wordt jeneverbes in veel gemeenschappen gebruikt voor spirituele reiniging.
Alkarısı: Ze Eet de Lever van de Baby’s
Alkarısı, ook bekend als Albis, is de naam van een in het rood geklede heksachtige vrouw uit de Turkse mythologie. Ze wordt meestal afgebeeld als lelijk, net als andere kwaadaardige mythologische wezens, maar er wordt soms gezegd dat ze onzedelijk en verleidelijk is, zoals een succubus.
Alkarısı achtervolgt altijd zwangere vrouwen, kraamvrouwen of kinderen.
Zie ook: Alkarısı: Een Heks in de Turkse Mythologie
De belangrijkste eiwitbron van Alkarısı is lever. Het is het grootste genoegen voor haar om de levers van pasgeboren baby’s te eten. Maar soms kan ze ook de lever van de bevallende vrouw nemen.
Demirkıynak
Demirkıynak of Temirkıynak is de naam van een legendarische boze vrouw. Ze staat bekend als Demirtırnak in Anatolië en Jeztırnak in Kazachstan en Kirgizië. Er wordt aangenomen dat ze bang is voor water. Er wordt gezegd dat ze de dochter of zus is van een legendarische reus genaamd Tepegöz. Ze wordt afgebeeld als een demonisch wezen dat in het bos leeft. Haar vingernagels zijn van ijzer.
Haar naam wordt vaak genoemd in de legendes van Çanakkale en Balıkesir in Anatolië. Het wordt aanbevolen om naar de dichtstbijzijnde waterbron te rennen, zoals een meer, rivier of zee, wanneer Demirkıynak wordt gezien.
Volgens de in Azerbeidzjan geboren filoloog Beydili is Demirkıynak van sjamanistische oorsprong en verwant aan de dochters van Erlik, de god van de ondergrondse.3
Erbörü en het İtbarak-volk
Erbörü is het Turkse equivalent van weerwolf. Het is afgeleid van het woord “er” wat man betekent en “börü” wat wolf betekent in de Oud-Turkse taal.
Een ander wezen dat lijkt op weerwolven, Erbörü genaamd, zijn de mensen van İtbarak. Volgens legendes is İtbarak de naam van een volk met een hondenkop dat in de donkere landen van Noordwest-Azië leeft. Voorbij deze regio is het rijk van vreemde niet-menselijke wezens.4
Arçura: Een Bosgeest
Arçura is een bosgeest in de Turkse mythologie. Het is ook bekend als Arçuri, Arçuray en Arsuri.
Arçura wordt meestal afgebeeld als een antropomorfe figuur wiens lichaam bedekt is met lang haar. In dit opzicht is het vergelijkbaar met de Karakoncolos in de Anatolische en Griekse folklore. Behalve dat ze bedekt zijn met lange haren, verschillen de fysieke kenmerken van regio tot regio. Er wordt gezegd dat het in sommige regio’s zo hoog is als bomen en in andere zo kort als gras. Zijn armen en haar zijn lang tot aan haar knieën.
Arçura leeft meestal in bossen en valleien. Het kan mensen doden die het kwaad wil doen door ze te kietelen. Zoals veel kwaadaardige wezens is het bang voor water.5
Hoewel Arçura vaak als kwaadaardig wordt aangeduid, heeft het ook positieve eigenschappen wat betreft de bescherming van dieren in het wild en bossen.
Abra en Yutpa
Abra en Yutpa zijn twee grote ondergrondse monsters in de Turkse mythologie en het Altaïsche sjamanisme. Ze worden afgebeeld als slangen, draken en krokodillen.6
Abra en Yutpa staan bekend als hebzuchtige monsters die alles verslinden wat ze zien. Wat ze ook eten, ze zijn niet tevreden. Beiden leven in de ondergrondse zee genaamd Pay Tengis, vlakbij de rivier genaamd Toybadım. Ze bewaken het van ijzer gemaakte zwarte paleis van Erlik Han.7
Pay Tengis is de naam van een grote ondergrondse zee in de Turkse mythologie.
Toybadım is de naam van een ondergrondse rivier in de Turkse mythologie. Het is gemaakt van de tranen van mensen.
Sommige Altai-sjamanen hebben accessoires die Abra en Yutpa symboliseren in hun kleding.
Filoloog Celal Beydili zei dat Yutpa ook bekend staat als Ker Yutpa en Ker Balık. Volgens de mythen zetten alle levende wezens die door Yutpa zijn opgeslokt hun bestaan voort in het donkere rijk binnenin Yutpa.8
Azmıç: De Geest die Mensen Misleidt
Azmıç is een boze geest die mensen misleidt. Er is geen exacte informatie over het uiterlijk. Het neemt meestal de vorm aan van een bekende. Alleen reizen is niet aan te raden om je niet te laten misleiden door Azmıç’s trucs.
De variant van Azmıç in Kirgizië en Oezbekistan is Azıtkı. Azıtkı neemt de vorm aan van een bekende en neemt mensen mee naar een berg, een rivier of een klif en doodt ze.
Hortlak: De Levende Doden
In de Turkse volkscultuur worden zombie-achtige wezens waarvan wordt aangenomen dat ze uit hun graven komen en mensen bang maken hortlak genoemd. In Azerbeidzjan zijn ze beter bekend onder de naam hortdan.
Een hortlak is een persoon die uit het graf tevoorschijn komt, meestal kort na de begrafenis, voordat het lijk nog in een skelet is veranderd. Er wordt gezegd dat degenen die kwaad doen in deze wereld en het niet verdienen naar de hemel te gaan, na hun begrafenis in een hortlak kunnen veranderen.
Een hortlak kan lopen, rennen en rijden net als een gewoon mens. In dit opzicht verschillen ze van zombies. In sommige regio’s wordt aangenomen dat ze bloed drinken als vampiers.
Het geloof in Hortlak is wijdverbreid in de regio’s Oost-Anatolië en de Zwarte Zee. In Giresun doen geruchten de ronde dat een soldaat die tijdens de oorlog de kant van de Russen koos, na zijn dood in een hortlak verandert.
Opkan: Het Veroorzaakt Psychologische Epidemieën
Opkan is een variant of iets dergelijks van de hieronder genoemde Ubır. Het komt als een wind en bederft de geest van mensen.9
Oude Turken geloofden vroeger dat Opkan psychologische en epidemische ziekten zou veroorzaken. Sommigen offerden schapen om zichzelf tegen Opkan te beschermen.
Ubır: Hij Heeft Altijd Honger
Ubır, ook bekend als Obur en Vupar, is vergelijkbaar met vampiers in de populaire cultuur. Vroeger geloofde men dat een heks of zondaar die stierf in een ubır in het graf zou veranderen. Daarom, als blijkt dat een overledene in een ubır is veranderd, is de beste manier om hem te neutraliseren, zijn graf te openen en spijkers in zijn kist te slaan.1
Het belangrijkste kenmerk van een ubır is zijn eindeloze honger. Een ubır heeft altijd honger en is altijd op zoek naar iets te eten. Er wordt gezegd dat hij de wolken in de atmosfeer inademt om zijn dorst te lessen en droogte veroorzaakt. Dit is de reden waarom iemand die ondanks veel eten niet kan aankomen, wordt vergeleken met een ubır.
Veel ubır-achtige wezens zijn te vinden in de legendes van samenlevingen in de Euraziatische steppen en Oost-Europa.
Ubır wordt soms afgebeeld als een vliegend wezen met lange staart en soms als een mensenetende en bloeddrinkende vampier.10 11
Ubır is beter bekend als Obur in en rond Rize en is vergelijkbaar met hortlak. Er wordt gezegd dat hij walgde van uien en verdween toen de zon opkwam.12
Yelbergen: Een Mensenetende Reus
Yelbegen is een veelkoppige reus in de Turkse mythologie. Hij is ook bekend als Yilbigen en Çelbergen.
Yelbegen is een van de oudste demonische wezens in de Turkse folklore. Hij kan alles eten wat op zijn pad komt, inclusief de maan en de zon. Vroeger geloofde men dat Yelbegen de maan opeet tijdens een maansverduistering en de zon opeet tijdens een zonsverduistering.
Volgens sommige oude Turkse sprookjes eet Yelbergen meestal slangen en kikkers, maar houdt ook van mensenvlees.
- “Türk Söylence Sözlüğü“, Deniz KARAKURT[↩][↩]
- “Eski Türk Dini Tarihi”, Abdülkadir İNAN, ISBN: 9786056600975[↩]
- “Türk Mifoloji Sözlüyü”, Celal BEYDİLİ, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, 5806615537[↩]
- “Türk Mitolojisi, Cilt II”, Bahaeddin ÖGEL, ISBN: 9789751628497[↩]
- “Arçura/Şüräle: Mythical Spirits Of The Volga-Ural Forests”, Rustem SULTEE, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung. Vol 71, 2018[↩]
- “Türk Mitolojisi, Cilt 1”, Bahaeddin ÖGEL, Türk Tarih Kurumu, ISBN 9789751601155[↩]
- “Материалы по Шаманству у Алтайцев”, А.В. АНОХИН, Рипол Классик, ISBN: 9785458246163[↩]
- “Türk Mifoloji Sözlüyü”, Celal BEYDİLİ, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, 5806615537[↩]
- “Türk Söylence Sözlüğü”, Deniz KARAKURT[↩]
- “Türk Kültüründe Hortlak-Cadı İnanışları”, Mehmet Berk YALTIRIK, Tarih Okulu Dergisi, Aralık 2013[↩]
- “Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin Masallarında İnsan Yeme (Yamyamlık) Motifi”, Gülhan ATNUR[↩]
- “Eski Türk İnançlarının Rize ve Yöresi Halk Kültüründe İzleri”, Yaşar KALAFAT, Rize Sempozyumu, 2006[↩]